Đổi mới hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở

- Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng thay đổi, việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh ngay từ bậc trung học cơ sở (THCS) là rất quan trọng. Hiện nay, công tác phân luồng và hướng nghiệp đang được các trường học triển khai với nhiều giải pháp hiệu quả.

Thời gian qua, thực hiện Quyết định số 522 ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án "Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025", ngành giáo dục tỉnh đã có những đổi mới trong cách tiếp cận giáo dục hướng nghiệp ngay từ cấp THCS. Có thể kể đến đó là việc các trường THCS đã chú trọng tích hợp nội dung hướng nghiệp vào các môn học như: Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật, Giáo dục công dân từ đầu cấp, giúp học sinh có cơ hội tiếp cận với các ngành nghề từ sớm.

Bên cạnh việc giới thiệu tại trường, lớp học, các trường THCS tích cực hợp tác với các trường nghề, doanh nghiệp để tổ chức các buổi tham quan, thực hành nghề nghiệp. Việc làm này này giúp học sinh hình dung rõ hơn về đặc thù của từng ngành và có hướng lựa chọn phù hợp.
Một trong những ví dụ tiêu biểu về hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp của các trường học trong năm học 2024-2025 có thể kể đến là chương trình tham quan thực tế tại Trường Trung cấp Cộng đồng Hà Nội – Phân hiệu Lạng Sơn do Trường THCS Đông Kinh tổ chức ngày 14/3/2025. Trong chương trình, học sinh được trải nghiệm nhiều ngành nghề khác nhau như: hướng dẫn viên du lịch, biên dịch, phiên dịch, đầu bếp. Cô Hà Thúy Hoa, giáo viên chủ nhiệm lớp 9A2 cho biết: "Khi được trực tiếp tham gia vào các hoạt động như: thuyết trình, hướng dẫn du lịch, dịch thuật hay chế biến món ăn, các em sẽ có cái nhìn thực tế và khách quan hơn về từng nghề. Từ đó, việc lựa chọn hướng đi sau THCS sẽ trở nên dễ dàng hơn".

Cũng nằm trong chuỗi các hoạt động hướng nghiệp, ngày 17/3/2025, Trường THCS thị trấn Thất Khê phối hợp với Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế Công nghiệp (Thái Nguyên) tổ chức buổi tư vấn hướng nghiệp cho học sinh lớp 9. Tại đây, các em không chỉ được tìm hiểu về nhu cầu thị trường lao động mà còn được tư vấn về lộ trình học tập, lựa chọn ngành nghề phù hợp. Em Lương Thành Long, học sinh lớp 9 chia sẻ: "Trước đây, em nghĩ chỉ có một con đường duy nhất sau THCS là vào THPT rồi học đại học, nhưng buổi tư vấn đã giúp em hiểu rằng học nghề cũng là một lựa chọn sáng suốt. Nếu mình yêu thích và có tay nghề giỏi, cơ hội việc làm và phát triển trong tương lai vẫn rất rộng mở".

Ngoài các hoạt động trải nghiệm trực tiếp, ngành giáo dục tỉnh cũng chú trọng đổi mới phương pháp hướng nghiệp bậc THCS thông qua ứng dụng công nghệ. Một số trường THCS trên địa bàn tỉnh đã thử nghiệm sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong tư vấn hướng nghiệp, giúp học sinh có thể làm các bài trắc nghiệm phân tích về sở thích, năng lực để đưa ra gợi ý nghề nghiệp phù hợp. Bên cạnh đó, các buổi sinh hoạt chuyên đề, giao lưu với chuyên gia, cựu học sinh thành đạt cũng được tổ chức thường xuyên. Câu chuyện thực tế từ những người đi trước đã tạo động lực lớn cho học sinh, giúp các em nhận ra rằng con đường thành công có rất nhiều hướng đi khác nhau.

Với những nỗ lực đổi mới, công tác phân luồng và hướng nghiệp học sinh sau tốt nghiệp THCS trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả tích cực. Nếu như trước đây, phần lớn học sinh sau tốt nghiệp THCS chỉ tập trung vào kỳ thi THPT, thì nay tỷ lệ học sinh lựa chọn học nghề ngày càng tăng. Theo thống kê của ngành giáo dục và đào tạo(GD&ĐT) tỉnh, từ năm 2022 đến nay, tỷ lệ học sinh sau khi tốt nghiệp THCS theo học các trường nghề đạt trên 18% (tăng hơn 3% so với các năm trước đó), qua đây cho thấy sự thay đổi trong nhận thức của học sinh và phụ huynh về con đường lập nghiệp.

Bà Phan Mỹ Hạnh, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh cho biết: "Công tác hướng nghiệp và phân luồng học sinh THCS đã đạt nhiều kết quả tích cực, giúp các em có định hướng rõ ràng hơn về nghề nghiệp. Để nâng cao hiệu quả, các trường cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, giúp học sinh hiểu rằng học nghề là một lựa chọn tiềm năng, đồng thời tăng cường liên kết với doanh nghiệp để đảm bảo đầu ra. Quan trọng nhất là giúp các em hiểu giá trị của lao động và phát triển kỹ năng phù hợp với nhu cầu xã hội".

Đổi mới công tác hướng nghiệp không chỉ giúp học sinh THCS có lựa chọn phù hợp với năng lực và sở thích mà còn góp phần quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu xã hội. Khi nhận thức về hướng nghiệp được thay đổi, học sinh không còn bị bó hẹp trong lối mòn học tập truyền thống mà có thể tự tin theo đuổi những ngành nghề phù hợp, mở ra nhiều cơ hội phát triển trong tương lai./.