Lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Cuba tàn nhẫn thế nào?

Cuộc cấm vận tàn nhẫn của Mỹ đối với Cuba trong suốt hơn 60 năm qua khiến nền kinh tế của quốc đảo này bị "bóp nghẹt” .

Hơn 60 năm qua, Mỹ tiến hành cuộc chiến kinh tế không ngừng nghỉ để chống lại Cuba. Điều này thể hiện qua việc áp đặt lệnh trừng phạt đơn phương, khiến quốc đảo này thiệt hại nặng nề.

Những lệnh trừng phạt của Mỹ tác động đến mọi mặt đời sống của người dân Cuba. Chúng hạn chế việc tiếp cận thuốc men, thực phẩm, vật liệu xây dựng và quan trọng nhất là nguyên liệu để phát triển vaccine, kể cả trong đại dịch COVID-19.

Các lệnh trừng phạt cũng được thiết kế để bóp nghẹt nền kinh tế Cuba bằng cách hạn chế đi lại và cấm hàng loạt doanh nghiệp nước ngoài giao dịch với Cuba nếu họ muốn giao dịch với Mỹ.

Lệnh cấm vận của Mỹ ảnh hượng nặng nề đến Cuba. (Ảnh: Reuters)

Lệnh cấm vận của Mỹ ảnh hượng nặng nề đến Cuba. (Ảnh: Reuters)

Lệnh trừng phạt tàn nhẫn

Theo nhiều nghiên cứu, cấm vận gây thiệt hại cho Cuba từ 140 - 200 tỷ USD, nếu tính cả trượt giá và tổn thất gián tiếp thì con số còn cao hơn nhiều. Ví dụ, năm 2015, kênh Al Jazeera ước tính tổng thiệt hại 55 năm (1960 - 2015) Cuba phải gánh chịu lên tới 1.100 tỷ USD.

Về mặt xã hội, lệnh cấm vận của Mỹ khiến Cuba thường xuyên thiếu thực phẩm, thuốc men, nước sạch và hàng tiêu dùng thiết yếu. Chính phủ phải chi hơn 2 tỷ USD/năm để nhập khẩu lương thực, với giá cao gấp đôi giá thị trường. Lương công nhân thấp, phúc lợi xã hội hạn chế.

Báo cáo của chính phủ Cuba cho biết từ tháng 11/2024, hơn 99.000 hộ dân ở Havana, Artemisa và Mayabeque không còn gas để đun nấu do không thể nhập khẩu nguồn năng lượng này. Ở nhiều địa phương khác, khoảng 735.000 người gặp tình trạng tương tự.

Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel thừa nhận tình trạng mất điện thường xuyên là một trong những thách thức lớn nhất mà chính phủ đang đối mặt. Chỉ trong vòng 8 tháng qua, Cuba trải qua 4 đợt mất điện diện rộng.

Người dân Cuba thường xuyên phải đối mặt với tình trạng thiếu điện.

Người dân Cuba thường xuyên phải đối mặt với tình trạng thiếu điện.

Có những thời điểm, toàn bộ đất nước Cuba chìm trong màn đêm. Ánh sáng duy nhất có thể nhìn thấy là từ một vài cơ sở chính phủ, các khách sạn lớn và đèn từ các phương tiện. Thậm chí, chính phủ từng yêu cầu tạm ngừng các hoạt động làm việc và giảng dạy do sự cố này.

Báo cáo chính thức của Liên đoàn Điện lực Cuba (UNE) cho biết công suất sản xuất điện cả nước chỉ đạt 1.810 MW, không thể đáp ứng được yêu cầu 2.940 MW mà Cuba cần trong điều kiện bình thường. Trong tình cảnh thiếu điện, thiếu gas, nhiều gia đình Cuba đã nỗ lực vượt qua nghịch cảnh bằng cách chuyển sang dùng bếp than, thiếu thốn trăm bề.

Năm 2021, lạm phát của Cuba tăng hơn 70% so với cùng kỳ năm 2020, GDP của Cuba chỉ tăng 2%, thấp hơn mục tiêu 6% đặt ra trước đó. Năm 2020, GDP của Cuba giảm mạnh 10,9%, mức tồi tệ nhất kể từ cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1993.

Thậm chí, mức lương hưu hằng tháng tại Cuba chỉ đủ mua 15 quả trứng hoặc một túi gạo nhỏ, một bộ phận người già phải vật lộn để kiếm sống.

Không nhiều người cao tuổi Cuba có cuộc sống thực sự thảnh thơi. Phần lớn họ vẫn phải lao động sau tuổi hưu và cách thức mưu sinh phổ biến nhất là mở quầy bán hàng rong trên vỉa hè, bán trái cây, cafe, thuốc lá, kẹo, quần áo cũ… và các mặt hàng lặt vặt khác.

Trong năm 2023, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Cuba Ydael Jesus Perez cho biết sản lượng thịt lợn, gạo và đậu giảm hơn 80% và trứng giảm 50%. Thậm chí, một số sản phẩm trong giỏ hàng hóa cơ bản như mỳ ống, diêm, cà phê, dầu ăn và sản phẩm thịt biến mất hoặc trở nên khan hiếm trong hệ thống phân phối trợ giá của Cuba.

Các bệnh viện ở Cuba cũng đang thiếu vật tư y tế cơ bản như chỉ khâu, bông và gạc, do đó phải giảm hơn 30% số ca phẫu thuật so với năm 2019. Gần 68% dược phẩm cơ bản không có sẵn hoặc bị thiếu hụt. Trong khi đó, giao thông công cộng, vốn rất quan trọng ở quốc gia có ít phương tiện này, đang gặp khó khăn do thiếu nhiên liệu và khó tìm được phụ tùng thay thế.

Vào năm 2023, nhiều Bộ trưởng Cuba tiết lộ, lưu lượng vận chuyển hàng hóa nội địa tiếp tục giảm và chỉ bằng một nửa so với năm 2019. Ngành công nghiệp đang hoạt động với 35% công suất.

Chính phủ nước này thừa nhận, nền kinh tế Cuba cần phải cải cách. Chính quyền địa phương, ngày càng chịu áp lực khi các vấn đề và căng thẳng gia tăng, đưa ra các chương trình nhằm hạn chế nạn đói, xây nhà và cải thiện luồng giao thông, nhưng vẫn gặp khó khăn do thiếu vốn.

Vào năm 2019, Ngoại trưởng Cuba Bruno Rodriguez nhấn mạnh Mỹ đang tìm cách bóp nghẹt nền kinh tế và trừng phạt nhân dân Cuba nhằm đạt mục đích cuối cùng là những nhượng bộ chính trị từ phía nước này.

Dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden (từ 2021), dù từng hứa nới lỏng, chính quyền vẫn duy trì phần lớn biện pháp của ông Trump. Năm 2022, Mỹ gỡ bỏ một số hạn chế như khôi phục chương trình đoàn tụ gia đình, bỏ giới hạn kiều hối và tăng các chuyến bay, nhưng vẫn giữ Cuba trong danh sách “không hợp tác đầy đủ chống khủng bố” và gia hạn cấm vận.

Ngay sau quay lại Nhà Trắng, ông Trump lập tức ký chỉ thị áp đặt chính sách cứng rắn của Mỹ đối với Cuba và đảo ngược biện pháp do cựu Tổng thống Joe Biden đưa ra.

Chỉ thị mới của ông Trump "thực thi lệnh cấm theo luật định về hoạt động du lịch của Mỹ đối với Cuba và đảm bảo việc tuân thủ thông qua cuộc kiểm toán thường xuyên và lưu giữ hồ sơ bắt buộc đối với tất cả các giao dịch liên quan đến việc đi lại trong ít nhất 5 năm".

Mỹ cũng có dự tính đưa Cuba vào cái gọi là danh sách “hỗ trợ khủng bố” mà không có căn cứ và là sự can thiệp, chà đạp đối với chủ quyền và danh dự của Cuba. Điều này đã bị đa số thành viên của Liên hợp quốc lên án và phản đối, trong đó có Trung Quốc.

Nỗ lực vượt qua cấm vận

Năm 2008, Cuba triển khai tiến trình cải cách “cập nhật hóa xã hội chủ nghĩa của Cuba”. Chủ trương này được chính thức hóa, thông qua tại Đại hội toàn quốc lần VI của Đảng Cộng sản Cuba ngày 18/4/2011, được gọi là các chủ trương của chính sách kinh tế - xã hội của Đảng và cách mạng.

Tới năm 2009, Cuba tiếp tục đưa ra một số chính sách, mô hình kinh tế - xã hội mới, bước đầu phi tập trung hóa sản xuất nông nghiệp, cho phép tư nhân kinh doanh một số ngành dịch vụ và bán lẻ, giảm bao cấp đi đôi với cải thiện các cơ sở dịch vụ xã hội công, giảm biên chế nhà nước...

Từ năm 2012, Cuba chính thức khởi động tiến trình cập nhật hóa mô hình kinh tế. Theo đó, hơn 40 văn bản pháp luật mới về thuế, đầu tư nước ngoài được Quốc hội Cuba ban hành, phù hợp với tiến trình “Cập nhật hóa mô hình kinh tế”.

Năm 2014, để thu hút đầu tư nước ngoài, Cuba thông qua Luật Đầu tư nước ngoài mới, công bố khánh thành Đặc khu phát triển kinh tế Mariel là tổ hợp rộng 465km2 gồm cảng biển nước sâu, kho ngoại quan, khu chế xuất, khu dịch vụ, với nhiều chính sách ưu đãi về đầu tư, thương mại, thuế, phí hải quan…

Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Cuba cũng thông qua “Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2030” nhằm phát huy nội lực, kết hợp thu hút nguồn lực từ bên ngoài để phục hồi kinh tế. Cuba đang tích cực xây dựng hành lang pháp lý mang tính lâu dài, ban hành một số văn bản với thành tố kinh tế thị trường.

Bên cạnh đó, Chính phủ Cuba bắt đầu mở rộng hoạt động của khu vực tư nhân nhằm nỗ lực tăng sản lượng và giảm bớt tình trạng khan hiếm hàng hóa. Tháng 2/2021, Cuba nhất trí cấp tư cách công ty tư nhân cho 2.000 ngành nghề được liệt kê (tăng từ mức 127 ngành nghề trước đây), tạo điều kiện thuận lợi cho quan hệ đối tác với các nhà đầu tư nước ngoài và hạn chế kiểm soát của nhà nước đối với các hoạt động thương mại.

Vào những ngày cuối tháng 12/2023, chính phủ Cuba tuyên bố năm 2024 thực hiện loạt biện pháp nhằm “ổn định nền kinh tế”, bao gồm tăng giá dịch vụ và năng lượng, cắt giảm trợ cấp cho các lĩnh vực có mức tiêu thụ cao nhất và áp dụng tỷ giá hối đoái mới.

Song song với đó, chính phủ cố gắng bảo vệ những ngành và người lao động dễ bị tổn thương nhất nói chung. La Habana tuyên bố sẽ tăng lương cho người lao động giáo dục và y tế nhằm nỗ lực phục hồi một phần sức mua đã bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng những năm gần đây.

Sau thành công của cuộc bầu cử Quốc hội Chính quyền nhân dân khóa X, bầu ra Ban lãnh đạo Nhà nước và Chính phủ Cuba nhiệm kỳ 2023- 2028, quốc gia Caribe ngay lập tức bắt tay vào nhiệm vụ phát triển đất nước và xác định các chiến lược lâu dài.