Iran, Israel và những trận “mưa” tên lửa

Cuộc giao tranh bằng tên lửa, bom và máy bay không người lái giữa Iran và Israel đã kéo dài được 1 tuần, với tổn thất khá lớn của cả hai bên. So sánh về thực lực khí tài, nhân lực cũng như tiềm lực vũ khí, giới phân tích cho rằng hai bên khá cân bằng, ngoại trừ kho vũ khí hạt nhân của Israel. Hiện chưa ai dám chắc về khả năng cuộc chiến có thể kéo dài trong bao lâu, trừ khi Mỹ can thiệp.

Mạnh và yếu

Trên lý thuyết, Iran có lợi thế về quân số với dân số 88 triệu người và lãnh thổ rộng lớn, lấn át 9 triệu người và quy mô nhỏ gọn của Israel. Nhưng, những con số khô khan không nói lên toàn bộ câu chuyện. Theo ước tính, Israel có khoảng 170.000 quân nhân đang hoạt động và 465.000 quân dự bị; trong khi Iran có 600.000 quân nhân, 350.000 quân dự bị và 220.000 lực lượng bán quân sự.

Theo AP, quân đội Iran bị chia rẽ giữa quân đội chính quy, được giao nhiệm vụ phòng thủ biên giới và chiến tranh truyền thống, với Lực lượng Vệ binh Cách mạng - nơi có các đơn vị tinh nhuệ như lực lượng Quds, chỉ huy tên lửa và hoạt động mạng. Trong khi lực lượng chính quy tự hào có khoảng 600.000 quân, IRGC có khoảng 200.000 quân, chuyên về các chiến thuật bất đối xứng và chiến tranh ủy nhiệm.

Tuy nhiên, năng lực thông thường của Iran đã bị ảnh hưởng do các hoạt động không ngừng nghỉ của Israel và Mỹ, làm suy yếu mạng lưới ủy nhiệm và phòng không của nước này. Kho vũ khí của Iran gồm nhiều thiết bị lỗi thời từ thời Liên Xô, phần cứng của Mỹ trước năm 1979 và các thiết bị bổ sung gần đây hơn của Nga. Với lực lượng không quân gồm các máy bay phản lực cũ kỹ, Iran tụt hậu rất xa so với Israel trên bầu trời. Tuy nhiên, đó chỉ là những gì phương Tây nắm được về kho vũ khí của Iran. Thực tế nước này đã phát triển thêm nhiều loại tên lửa thế hệ mới, cụ thể như tên lửa Fattah-01 được mệnh danh là “mũi tên thép” xuyên thủng mọi lá chắn. Và, trong thực chiến vừa qua, chính “mũi tên thép này” đã đánh thủng hoàn toàn các tầng lá chắn tên lửa của Israel, gây thiệt hại ngoài sự tưởng tượng của giới chức chiến lược Tel Aviv. Ngoài ra, Iran cũng đang nổi lên là một trong những cường quốc về chiến tranh máy bay không người lái, cụ thể là máy bay không người lái tấn công Shahed.

An ninh vẫn là một lỗ hổng rõ ràng. Các chỉ huy hàng đầu, bao gồm cả các nhà lãnh đạo của lực lượng IRGC, đã bị giết trong các cuộc tấn công - hầu hết là trong cuộc tấn công hôm 13/6 và cuộc tấn công này cũng đã giết chết các nhà khoa học hạt nhân. Trong khi Iran đã làm giàu uranium đến mức gần cấp độ vũ khí, việc vũ khí hóa nó sẽ mất thêm thời gian và cuộc tấn công của Israel là nhắm mục tiêu vào các cơ sở hạt nhân, tên lửa này.

Tổng quan nhanh về lực lượng của 2 quốc gia có thể cho thấy Iran, với dân số gấp 9 lần Israel và quân đội lớn hơn đáng kể, có lợi thế hơn. Chỉ số hỏa lực toàn cầu, xếp hạng sức mạnh quân sự của mỗi quốc gia, cho biết Iran có lợi thế về mặt nhân sự và cả vũ khí trên bộ và trên biển. Nhưng, các nhà phân tích cho biết, các con số không nhất thiết phản ánh toàn bộ bức tranh. "Israel chắc chắn có công nghệ quân sự tinh vi hơn Iran. Họ có máy bay mới nhất, được trang bị tên lửa và bom hiện đại", Shaan Shaikh, Phó Giám đốc nghiên cứu của Dự án phòng thủ tên lửa tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington, cho biết.

"Hệ thống phòng không của họ rõ ràng là hiệu quả. Nhưng, có lẽ, quan trọng nhất là Israel cũng có những đối tác hùng mạnh, như Mỹ, cũng như những đối tác ở châu Âu và Trung Đông".

Lợi thế quân sự

Chiến lược phòng thủ của Israel kết hợp công nghệ tiên tiến, ngành công nghiệp vũ khí trong nước mạnh mẽ và lực lượng dày dạn kinh nghiệm chiến đấu. Mặc dù quân số thường trực ít hơn (170.000, cộng với 400.000 quân dự bị), quân đội của nước này vượt trội hơn Iran về đào tạo, trang thiết bị và kinh nghiệm trong khu vực.

Một lợi thế chính là hệ thống phòng thủ tên lửa nhiều lớp của Israel, được phát triển với sự hỗ trợ của Mỹ. Mặc dù không hoàn hảo, nhưng hệ thống này đã giảm thiểu thiệt hại từ các cuộc tấn công trong quá khứ. Hệ thống Iron Dome được coi là hệ thống phòng không cấp thấp hơn của Israel, được thiết kế để chống lại pháo binh nhỏ. Nó đã đánh chặn hàng nghìn tên lửa kể từ khi được kích hoạt vào đầu thập kỷ qua - bao gồm nhiều tên lửa trong cuộc chiến với Hamas và Hezbollah.

Nhưng, trong cuộc xung đột với Iran, Israel có khả năng sẽ dựa vào các hệ thống tiên tiến hơn. Israel có thêm 2 lớp phòng thủ tên lửa: "David's Sling" có thể chống lại tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình tầm ngắn. Ở cấp độ cao nhất là tên lửa đánh chặn Arrow-2 và Arrow-3, được sử dụng để chống lại tên lửa đạn đạo tầm xa.

Khi Iran bắn khoảng 200 tên lửa về phía Israel vào đầu tháng 10/2024, lực lượng phòng không Israel, với sự hỗ trợ của Mỹ, đã có thể bắn hạ hầu hết trong số chúng trong khi chỉ chịu thiệt hại tối thiểu, theo các quan chức. Israel cũng duy trì ưu thế trên không trong khu vực và kho vũ khí hạt nhân (mặc dù chưa được xác nhận).

Về phần mình, Iran thực sự không có bất kỳ thứ gì tương tự, mà chỉ có một số hệ thống tên lửa đất đối không S-300 của Nga và có thể là hệ thống S-400 cùng với các hệ thống do nước này tự chế tạo. "Những hệ thống này chủ yếu được đặt xung quanh các vị trí chiến lược quan trọng như các địa điểm hạt nhân và nơi ở của nhà lãnh đạo tối cao tại Tehran".

Điều quan trọng là Israel không đơn độc. Mỹ cung cấp một lực lượng dự bị đáng gờm, với một tàu sân bay ở biển Arab, các căn cứ không quân khu vực và hàng nghìn quân. Trong khi đó, các cuộc tấn công của Israel đã làm suy yếu các lực lượng ủy nhiệm của Iran - Hamas và Hezbollah - và làm tê liệt hệ thống phòng không của nước này, hạn chế khả năng trả đũa hiệu quả của Tehran.
Đối với các yếu tố khác, một số báo cáo cho rằng Iran có lợi thế về số lượng xe tăng, pháo binh và xe bọc thép. Nhưng, nhiều thập kỷ trừng phạt quốc tế đã phần lớn khiến Iran không được tiếp cận với các thiết bị quân sự công nghệ cao mới nhất, theo Viện Nghiên cứu chiến lược Quốc tế (IISS).
Trong khi đó, một lợi thế rõ rệt mà Israel nắm giữ là lực lượng không quân, được coi là một trong những lực lượng tiên tiến nhất thế giới. Không quân Iran có 37.000 quân nhân, nhưng chỉ có vài chục máy bay tấn công đang hoạt động, bao gồm máy bay phản lực của Nga và các mẫu máy bay cũ của Mỹ được mua trước cuộc cách mạng Iran năm 1979. Tehran có một phi đội gồm 9 máy bay chiến đấu F-4 và F-5, một số máy bay F-7 và F-14, cộng với một phi đội máy bay phản lực Sukhoi-24 do Nga sản xuất và một số máy bay MiG-29, IISS cho biết.

Israel có lực lượng không quân tiên tiến do Mỹ cung cấp với hàng trăm máy bay phản lực đa năng F-15, F-16 và F-35. "Đó là một lợi thế lớn, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột Iran-Israel. Iran vẫn đang sử dụng những chiếc máy bay đã cũ hàng thập kỷ", Shaikh cho biết.

Nguy cơ xảy ra chiến tranh rộng lớn hơn

Với lời thề sẽ trả đũa mạnh mẽ, Iran đang đe dọa không chỉ Israel mà còn cả các căn cứ của Mỹ, với một quan chức thậm chí còn cam kết trục xuất lực lượng Mỹ khỏi Trung Đông. Tuy nhiên, với việc các lực lượng ủy nhiệm bị giảm sút và khả năng phòng thủ bị tổn hại, các lựa chọn của Tehran có thể đang thu hẹp lại. Ngược lại, Israel dường như quyết tâm ngăn chặn Iran vượt qua các ranh giới đỏ hạt nhân - ngay cả khi có nguy cơ xảy ra chiến tranh rộng lớn hơn. Khi chu kỳ tấn công và phản công tăng tốc, khu vực này đang đứng trên bờ vực, với hậu quả toàn cầu đang bị đe dọa.

Vì Iran và Israel cách nhau hơn 1.000 km, với Iraq và Jordan ở giữa, nên bất kỳ cuộc xung đột nào cũng có thể không liên quan đến một cuộc xâm lược trên bộ, mà thay vào đó là các cuộc tấn công bằng tên lửa.

Theo một báo cáo năm 2021, Iran có kho vũ khí tên lửa lớn nhất và đa dạng nhất ở Trung Đông, bao gồm hàng nghìn tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình. Nhưng, Israel có một trong những kho vũ khí tên lửa tiên tiến nhất về mặt công nghệ ở Trung Đông, báo cáo nêu rõ. "Iran có thể có quân đội hoặc dân số lớn hơn để khai thác", Shaikh nói. "Nhưng, nếu một cuộc chiến tranh toàn diện nổ ra, phần lớn cuộc giao tranh ban đầu sẽ diễn ra thông qua sức mạnh trên không và tên lửa. Và, đó là nơi Israel nắm giữ lợi thế lớn".

Giới chuyên gia cho biết, tác động của bất kỳ tên lửa nào của Iran đều sẽ rất đáng kể. Nhưng, ông nói rằng Iran không thể giành chiến thắng trong một cuộc chiến chỉ bằng tên lửa. Iran "có thể phá hủy mọi thứ, có thể giết người, nhưng không thể chiến thắng".

Tương tự, Israel cũng sẽ không thể đánh bại Iran chỉ bằng các cuộc tấn công bằng tên lửa, nhưng nước này có thể gây ra nhiều thiệt hại hơn. Israel có thể "áp sát Iran bằng máy bay F-35 và phóng tên lửa chính xác thực sự có thể bắn trúng mục tiêu".

Liệu Mỹ sẽ can thiệp trực tiếp?

Trong khi cuộc giao đấu tên lửa giữa Israel và Iran leo thang quyết liệt, Mỹ đã tăng cường sự hiện diện quân sự của mình ở Trung Đông, nhưng vẫn duy trì sự mơ hồ về động thái thực sự của Tổng thống Trump khi ông cân nhắc liệu Mỹ có can thiệp vào cuộc chiến tranh Israel-Iran hay không.
Trong khi dư luận ở Israel cũng như các đồng minh phương Tây khác đang “mong chờ” nước Mỹ sẽ hành động quyết liệt để “bảo vệ” đồng minh cật ruột của mình trước các đòn đánh của Iran, Tổng thống Trump đã phủ nhận thông tin đăng trên tờ Wall Street Journal rằng ông đã “chấp thuận các kế hoạch tấn công Iran”, nói rằng hãng tin này "không biết gì" về suy nghĩ của ông về cuộc xung đột Israel-Iran. Sau đó, ông cũng xác nhận thông qua thư ký báo chí của mình, rằng ông sẽ đưa ra quyết định trong "2 tuần tới".

Trích dẫn các quan chức giấu tên, tờ Wall Street Journal đưa tin hôm 18/6 rằng ông Trump đã nói với các trợ lý cấp cao một ngày trước đó rằng ông đã chấp thuận các kế hoạch tấn công nhưng đang trì hoãn việc đưa ra lệnh cuối cùng để xem liệu Tehran có từ bỏ chương trình hạt nhân của mình hay không.

Tuy nhiên, một quan chức Mỹ nói với trang tin Axios rằng quyết định của ông Trump phụ thuộc vào việc liệu cỗ máy xuyên phá vũ khí lớn (MOP) - tức bom GBU-57, một quả bom nặng 13,6 tấn - có phá hủy được địa điểm làm giàu uranium Fordow của Iran hay không. Cơ sở Fordow được xây dựng trong một ngọn núi ở phía Nam Tehran, là mục tiêu của Israel, nhưng họ không có bom phá boongke và máy bay cần thiết để phá hủy nó. Mỹ được cho là có thể tiếp cận mục tiêu này từ cả 2 hướng.

Cuộc tranh luận trong nội các của ông Trump và các lãnh đạo Lầu Năm Góc về hiệu quả của bom phá boongke đã được phản ánh trong báo cáo của Guardian, với việc ông Trump được cho là không tin vào hiệu quả của quả bom trong việc phá hủy khu phức hợp và khả năng sự tham gia trực tiếp của Mỹ có thể bị ngăn chặn bằng các cuộc đàm phán với Iran. Theo 2 quan chức quốc phòng Mỹ, không cần phải bàn cãi nhiều, chỉ có vũ khí hạt nhân chiến thuật mới có khả năng phá hủy Fordow vì nó nằm rất sâu.