Dấu ấn kinh tế tư nhân

Cầu Vàng trên núi Bà Nà (Đà Nẵng) được Tạp chí Time (Mỹ) xếp trong 100 điểm đến hàng đầu thế giới năm 2018.

Tăng tốc đầu tư

Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) Nguyễn Đình Cung nhận định, đến nay, DN tư nhân Việt Nam đã có sự vươn lên mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, không chỉ tạo đối trọng với khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) mà còn đóng vai trò dẫn dắt trong nhiều lĩnh vực. Đó là các tên tuổi như Vingroup (hoạt động đa ngành); Novaland (bất động sản), Tập đoàn TH (sản xuất sữa); Tập đoàn Hòa Phát (công nghiệp thép); Vietjet Air (vận tải hàng không),… Trong hai năm vừa qua, có dấu hiệu về sự suy giảm trong đầu tư của DN nhà nước, nhưng khu vực tư nhân lại đầu tư mạnh mẽ với nhiều dự án quan trọng.

Những ngày cuối cùng của năm 2018, lãnh đạo nhiều địa phương đã về Quảng Ninh nghiên cứu mô hình phát triển, học hỏi kinh nghiệm huy động vốn xã hội hóa đầu tư cho hạ tầng giao thông mà Quảng Ninh thực hiện đối với ba công trình trọng điểm: Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn, Cảng tàu du lịch quốc tế Hạ Long và tuyến đường cao tốc Hạ Long – Vân Đồn. Dự báo, ba công trình hạ tầng đồng bộ này sẽ là “cú huých” đưa Quảng Ninh chuyển sang giai đoạn phát triển mới và mở rộng cửa bước ra thế giới. Các dự án này có tổng vốn đầu tư hơn 20 nghìn tỷ đồng, được Công ty CP Tập đoàn Mặt trời (SunGroup) thực hiện. Cũng trong năm 2018, SunGroup còn ghi dấu ấn khi Cầu Vàng – một công trình thuộc quần thể du lịch Sun World Bà Nà Hills (Đà Nẵng) liên tiếp có mặt trong danh sách bình chọn của nhiều hãng thông tấn uy tín toàn cầu… Là quốc gia có thế mạnh về phát triển du lịch nhưng chưa bao giờ Việt Nam có điểm đến thu hút sự chú ý lớn như vậy đối với quốc tế.

Trong số các công trình, dự án lớn có thể tạo động lực mới cho tăng trưởng năm 2019, Tổng cục Thống kê nhấn mạnh đến sự đóng góp của Tổ hợp nhà máy sản xuất ô-tô, xe máy điện VinFast quy mô sản xuất 500 nghìn mét vuông tại khu kinh tế Đình Vũ – Cát Hải (TP Hải Phòng) và Nhà máy sản xuất điện thoại VinSmart của Tập đoàn Vingroup. Trong vòng 13 tháng, VinFast cho ra mắt sản phẩm ô-tô hoàn chỉnh “Made in Vietnam” đi dự triển lãm ô-tô quốc tế danh tiếng tại Pa-ri (Pháp), đưa Hải Phòng trở thành địa điểm sản xuất ô-tô mới nhất của thế giới. Các nhà phân tích cũng kỳ vọng với sự hậu thuẫn công nghệ từ VinTech – đơn vị nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo, sản xuất các phần mềm và nghiên cứu phát triển các nguyên, vật liệu thế hệ mới do Vingroup xây dựng, VinFast sẽ hiện thực hóa giấc mơ công nghiệp ô-tô được khởi xướng từ 20 năm trước. Đồng thời, phá vỡ định kiến DN tư nhân Việt Nam chủ yếu phát triển theo hướng “mì ăn liền” thay vì đầu tư bài bản, chuyên nghiệp để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Không chỉ vì mục đích tìm kiếm lợi nhuận, nhiều dự án của DN tư nhân còn mang khát vọng đóng góp vào sự phát triển của đất nước, như câu chuyện xây dựng Khu Y tế kỹ thuật cao đầu tiên tại Việt Nam của Tập đoàn Hoa Lâm. Bà Trần Thị Lâm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Hoa Lâm kể lại: Trong chuyến thăm và làm việc tại Xin-ga-po năm 2005, Thủ tướng Phan Văn Khải trải lòng với các DN tháp tùng về mong muốn Việt Nam xây dựng được khu khám, chữa bệnh chất lượng cao cho người dân như ở đảo quốc này. Bà Lâm đã mạnh dạn trình bày, Tập đoàn Hoa Lâm có đủ nguồn lực đầu tư, chỉ xin Chính phủ cho cơ chế. Sau đó, Thủ tướng Phan Văn Khải đã có buổi làm việc kéo dài nhiều giờ với lãnh đạo UBND thành phố Hồ Chí Minh để bàn về vấn đề này. Năm 2008, Tập đoàn Hoa Lâm nhận được Giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty Hoa Lâm – Shangri La thực hiện dự án Khu Y tế kỹ thuật cao tại quận Bình Tân (TP Hồ Chí Minh). Dự án có quy mô sáu bệnh viện và 20 công trình phụ trợ, hình thành một thành phố y tế, giải quyết việc làm cho khoảng 10 nghìn lao động. Nhưng dự án đã không thể triển khai đúng tiến độ vì thủ tục pháp lý chưa hoàn thiện, ngay cả các cơ quan công quyền cũng có nhiều ý kiến bất đồng, hoài nghi năng lực chủ đầu tư. Tập đoàn đã trải qua hành trình dài “gõ cửa” nhiều cơ quan, xin giấy phép nhiều cấp; các nhà đầu tư trong nước cũng không mặn mà hùn hạp vốn xây dựng dự án. Không nản chí, bà Lâm đã mời hai đối tác nước ngoài là Quỹ đầu tư ASEAN Properties (niêm yết trên sàn chứng khoán Luân Đôn) và Tập đoàn Ireka Berhad (Ma-lai-xi-a), cùng đóng góp 70% vốn. Đến năm 2014, bệnh viện đầu tiên trong tổ hợp dự án mới được khánh thành, sau đó có thêm các công trình phụ trợ khác như Trung tâm thương mại Aeon, nhà ở cho cán bộ, nhân viên và đến cuối năm 2018 có thêm bệnh viện Gia An 115. Giám đốc Sở Y tế TP Hồ Chí Minh Nguyễn Tấn Bỉnh cho biết, trung bình mỗi năm, số lượng người khám, chữa bệnh tại thành phố tăng 5% và các bệnh viện công thường trong tình trạng quá tải, ảnh hưởng chất lượng khám, chữa bệnh; một số người có thu nhập cao ra nước ngoài sử dụng dịch vụ y tế. Ngân sách đầu tư cho bệnh viện có hạn, sự hợp tác công – tư về y tế không đơn thuần giảm quá tải cho các bệnh viện công mà còn góp phần giúp các bệnh viện công của thành phố tập trung phát triển những kỹ thuật y tế cao hơn, qua đó người dân được hưởng lợi. Nói về Khu Y tế kỹ thuật cao đang hình thành, lãnh đạo Tập đoàn Hoa Lâm chia sẻ: Hạn chế của y tế công là thiếu cơ sở vật chất, còn hạn chế của y tế tư nhân là thiếu nguồn nhân lực. Đầu tư vào bệnh viện hết sức khó khăn, phức tạp. Nếu chỉ đơn thuần vì lợi nhuận, chúng tôi không bao giờ làm bệnh viện, mà chọn xây cao ốc, vừa không tốn nhiều công sức mà thu hồi vốn nhanh hơn.

Lắp ráp xe máy điện tại Tổ hợp sản xuất ô-tô, xe máy điện VinFast (Hải Phòng).

Những rào cản cần phá bỏ

Mặc dù về chủ trương, đường lối, khu vực KTTN đã được “cởi trói” nhưng trong thực tế, vẫn còn nhiều rào cản về nhận thức, môi trường kinh doanh, sự bất bình đẳng cản trở sự phát triển của khu vực kinh tế quan trọng này. Những “rào cản” về thể chế cùng với yếu kém nội tại là nguyên nhân khiến KTTN Việt Nam phát triển chưa tương xứng tiềm năng, vẫn còn nhiều hạn chế, chưa có nhiều đột phá nếu so các quốc gia trong khu vực. TS Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, hiện nay, dư luận xã hội vẫn có cách nhìn không mấy thiện cảm đối với khối DN tư nhân, vẫn còn sự phân biệt DN dựa trên hình thức sở hữu, dẫn tới phân biệt đối xử giữa khu vực tư nhân với các thành phần kinh tế khác. Do đó, cần phải có những thay đổi mạnh mẽ trong nhận thức mới có thể phát triển KTTN trở thành động lực tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn tới. Về phía các DN, cần bảo đảm đáp ứng được năm yếu tố quyết định của một DN, gồm chiến lược kinh doanh, quản trị DN, ứng dụng khoa học công nghệ, quản lý lao động và đào tạo nguồn nhân lực. Đồng thời, phải có định hướng phát triển bền vững, có tinh thần tự đổi mới chính mình để tạo bước đột phá trong ngắn hạn và trung hạn.

Theo các chuyên gia, để tháo gỡ các rào cản và thúc đẩy sự phát triển của khu vực KTTN trong thời gian tới, trước hết cần tập trung nhóm giải pháp về hoàn thiện lý luận và thống nhất nhận thức. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia vào quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, tham gia sâu vào quá trình cổ phần hóa DN nhà nước; được hưởng ưu đãi khi tham gia vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh mới; có giải pháp đột phá để chấm dứt cơ chế xin – cho trong phân bổ nguồn lực ngân sách nhà nước. Các chuyên gia cũng khuyến nghị cần phân nhóm đối tượng của khu vực KTTN để có giải pháp phù hợp. Cụ thể, có chính sách phù hợp tạo môi trường cho việc hình thành các DN tư nhân lớn hoạt động trong những ngành nghề mới, nhất là lĩnh vực dựa vào công nghệ; xây dựng lộ trình để DN tư nhân phát hành cổ phiếu trên thị trường chứng khoán quốc tế và có chiến lược hướng vào xuất khẩu thay vì tập trung vào một số ngành then chốt được bảo hộ nội địa. Đối với nhóm DN nhỏ và vừa, cần thiết lập các cụm liên kết ngành sản xuất linh kiện, đòi hỏi quy mô đầu tư vốn vừa phải và độ tinh vi công nghệ ở mức trung bình…

“Số liệu thống kê cho thấy, đóng góp của DN tư nhân vào GDP đến nay chỉ khoảng 9%, tức tăng được khoảng 1% kể từ khi bùng nổ kinh tế tư nhân sau khi có Luật DN năm 2000. Các chỉ số về doanh thu, lợi nhuận của DN tư nhân đều cao nhưng đóng góp vào GDP lại thấp là một điều bất thường. Tôi hoàn toàn nghi ngờ về con số này và cho rằng thực tế đóng góp của DN tư nhân còn lớn hơn. Chúng ta phải đánh giá lại con số thống kê một cách chính xác, từ đó góp phần thay đổi những nhận định chính trị. Bởi những nhận định không đúng sẽ là rào cản căn bản đối với phát triển đất nước nói chung và khu vực KTTN nói riêng”, TS Nguyễn Đình Cung nêu quan điểm.