Việt Nam hướng tới nền nông nghiệp tăng trưởng xanh

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, dù tiếp tục là ‘trụ đỡ’ của nền kinh tế, ngành nông nghiệp cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn. Do đó, để bảo đảm được mục tiêu phát triển bền vững, việc chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng nông nghiệp mới trở thành một yêu cầu cấp bách và cần thiết.

Nông nghiệp Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn thách thức

Chia sẻ tại Diễn đàn “Chuyển đổi sang Hệ thống lương thực, thực phẩm xanh, phát thải thấp” do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp Ngân hàng Thế giới (WB) tổ chức ngày 30/11, bà Carolyn Turk – Giám đốc WB tại Việt Nam – cho biết, ngành nông nghiệp Việt Nam cần lưu ý cả về thích ứng và giảm thiểu.

Về khía cạnh thích ứng, nông nghiệp là một trong những tác nhân chính gây nên biến đổi khí hậu khi phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực này chiếm 18% tổng lượng phát thải. Lượng phát thải dự kiến sẽ lên tới 120 triệu tấn CO2 vào năm 2030, trong đó có tới một nửa xuất phát từ ngành lúa gạo. Việt Nam đã có cam kết mạnh mẽ tại COP26 đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, giảm khí thải Metan 30% tính đến năm 2030… và đây là thách thức đối với ngành lúa gạo Việt Nam.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức từ các sự kiện khí hậu đáng kể cũng như suy thoái trong lâu dài về biến đổi khí hậu. “Chúng tôi ước tính, giải quyết mà không có hành động cụ thể có thể gây thiệt hại khoảng 3-5 tỷ USD mỗi năm hoặc lên tới 10 tỷ USD nếu biến đổi khí hậu diễn ra cực đoan”, bà Carolyn Turk thông tin.

“Một số vùng ở Việt Nam như đồng bằng sông Cửu Long dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu như nước biển dâng, xâm nhập mặn, mưa bất thường, hạn hán… Dự kiến sẽ làm giảm năng suất lúa gạo trong vòng 30 năm tới”, bà Carolyn Turk cho biết thêm.

Thế giới đang ngày càng quan ngại đến dấu chân carbon (Carbon footprint) từ các sản phẩm của quốc gia. Việt Nam có dấu chân carbon khá cao trong sản phẩm nông nghiệp và điều này gây ảnh hưởng đến thành tích mà Việt Nam đã đạt được trong vòng 30 năm qua.

Việc sản xuất sản phẩm, tương lai nông nghiệp Việt Nam sẽ dựa vào tri thức nhiều hơn trong khi tập quán thâm dụng tài nguyên và dấu chân carbon cần phải giảm thiểu. Việt Nam cũng cần nhạy bén hơn trước những nhu cầu trên toàn cầu để sản xuất sản phẩm an toàn hơn với môi trường.

Ngoài thách thức về biến đổi khí hậu, nông nghiệp Việt Nam còn đang đối mặt với những thách thức nội tại như giảm năng suất trong ngành, áp lực gia tăng sản lượng, yêu cầu ngày càng cao về chất lượng của sản phẩm nông nghiệp.

Chuyển đổi mô hình tăng trưởng nông nghiệp xanh

Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng khẳng định: “Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, dù tiếp tục là ‘trụ đỡ’ của nền kinh tế, ngành nông nghiệp cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn, khó tránh khỏi, từ các vấn đề nội tại lẫn các yếu tố khách quan. Do đó, để bảo đảm được mục tiêu phát triển bền vững, việc chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng nông nghiệp mới trở thành một yêu cầu cấp bách và cần thiết”.

Tư lệnh ngành nông nghiệp cũng cho biết: Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 vừa được Chính phủ ban hành ngày 1/10/2021 cũng đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phải xây dựng và thực hiện các nhiệm vụ phát triển nông nghiệp hàng hóa hiệu quả, bền vững, ít phát thải theo hướng kinh tế tuần hoàn, thông minh, thích ứng với khí hậu, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các sản phẩm nông nghiệp xanh, xây dựng và phát triển nông thôn mới theo hướng xanh, bền vững với các mô hình làng sinh thái, làng thông minh thích ứng với khí hậu.

Dự thảo Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn bền vững đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 đang được Bộ xây dựng nhằm mục tiêu cơ cấu lại ngành nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, gắn với xây dựng nông thôn mới, được thiết kế xoay quanh 3 trụ cột: “Nông nghiệp sinh thái”, “Nông thôn hiện đại”, “Nông dân thông minh” hoàn toàn phù hợp với các định hướng chiến lược của quốc gia trong thời gian tới.

Tư duy phát triển cần chuyển từ sản xuất sang kinh tế nông nghiệp; từ tư duy đặt năng suất và sản lượng lên hàng đầu sang đặt giá trị làm trung tâm thông qua tích hợp các hệ giá trị khác nhau vào sản phẩm; từ tư duy tận dụng, khai thác sang bồi dưỡng và làm giàu tài nguyên phục vụ nhu cầu sản xuất bền vững; từ tư tưởng tự cung tự cấp sang tư tưởng hội nhập, hòa nhập với dòng chảy của chuỗi giá trị và các xu thế phát triển toàn cầu.

Nói cách khác, cần thay đổi từ tư duy địa phương sang tư duy toàn cầu; từ tư duy khai thác sang tư duy nuôi dưỡng; từ tư duy ngắn hạn sang tư duy dài hạn và bền vững. Cần hướng tới những “giá trị xanh” được tạo nên từ “chuyển đổi xanh, tiêu dùng xanh, kinh tế xanh”.

“Với tư duy mới, chúng ta hoàn toàn có thể đặt ra khát vọng đưa Việt Nam trở thành cường quốc nông nghiệp sinh thái, trung hòa carbon thay vì chỉ là cường quốc về sản lượng lương thực”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, với tư duy sáng tạo, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành cường quốc đổi mới sáng tạo tích hợp các giá trị văn hóa, đa dạng sinh học, cảnh quan trong nông nghiệp và thực phẩm.

“Với lợi thế địa kinh tế chiến lược, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm logistics nông nghiệp và thực phẩm khu vực châu Á-Thái Bình Dương, trung tâm chế biến nông lâm thủy sản cho khu vực Đông Nam Á”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan tin tưởng.

Tuy vậy, cũng theo lời Bộ trưởng, để chuyển mình thay đổi, ngành nông nghiệp không thể tự đứng một mình, làm một mình mà cần có sự chia sẻ, đồng hành, hỗ trợ, ủng hộ của các bộ, ban ngành trung ương và địa phương, các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nước.

“Với ‘Tư duy đổi mới’ và ‘Cùng hành động’, tôi tin rằng khát vọng của ngành nông nghiệp sẽ trở thành hiện thực. Để không chỉ là ‘trụ đỡ’ của nền kinh tế khi đất nước ở vào thời điểm khó khăn, ngành nông nghiệp quyết hướng đến khát vọng vươn tầm, đủ sức trở thành ‘thước đo mức độ bền vững của quốc gia'”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết.