Vào rừng sâu tìm đồng đội

Hành trình về lại chiến trường xưa

Trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, hàng vạn thanh niên nối tiếp nhau lên đường làm nhiệm vụ chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc, một bộ phận không nhỏ trong số họ là chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam được phân công làm nhiệm vụ quốc tế, sát cánh cùng quân đội và nhân dân Lào chiến đấu chống kẻ thù chung. Nhiều người con của Tổ quốc đã anh dũng hy sinh và đang nằm lại trên chiến trường xưa. Đưa các anh về đất mẹ là nhiệm vụ thiêng liêng của Đội quy tập mộ liệt sỹ 192.

Thành lập năm 1992, hai mươi năm qua, bước chân những cán bộ chiến sỹ Đội 192 đã in dấu khắp các cánh rừng Sa-ra-van, Xê Công, Xiêng-Khoảng, Khăm-muộn. Công việc hết sức gian khổ, khó khăn nguy hiểm. Các anh thường phải hành quân bộ trong rừng, mang trên vai bao lô nặng 30 đến 40 kg. Nào là lương thực, thực phẩm, tăng võng, ni lông, cuốc xẻng, rượu cồn, nến, hương… khi về lại còn mang thêm vài ba bộ hài cốt chiến sĩ.

Thiếu tá Nguyễn Văn Hải, Đội trưởng 192 tâm sự: “Gian khổ nhiều không kể hết, nhưng chúng tôi nghĩ, công sức này có thấm gì đâu so với máu xương của cha anh ngã xuống. Vì vậy, anh em trong Đội luôn động viên nhau quyết tâm vượt qua tất cả.”

Những chiến công thầm lặng

Điều khó khăn nhất trong công tác quy tập mộ liệt sĩ là việc thông tin, địa điểm các phần mộ không chính xác; hồ sơ lưu trữ thất lạc, nhiều ngôi mộ đã bị bom đạn, thời gian vùi lấp. Thêm vào đó, rừng Lào hiểm trở, thời tiết phía tây Trường Sơn khắc nghiệt; sự bất đồng ngôn ngữ, phong tục tập quán các bộ tộc Lào khác với dân tộc ta và nhiều loại bom mìn, chất độc hóa học còn sót lại sau chiến tranh khiến cho công việc đã khó khăn lại càng khó khăn gấp bội.

Thiếu úy Cao Thọ Huy, gần 10 năm đi tìm đồng đội tâm sự: “Mùa khô năm 2008, khi đến dốc Phò Giang, Bản Thuông Cà Hăng (Sa-la-van), nơi trước kia là kho vũ khí của quân đội ta, rất nhiều các loại vật nổ còn sót lại. Vì vậy, khi đến đây cả đội phải dừng lại dò mìn, người đi trước dẫm lên bước chân của người đi sau vì chỉ cần sơ sảy là nguy hiểm đến tính mạng! Chỉ khoảng 1 km đường nhưng cả đội phải mất hơn một ngày mới qua được an toàn”.

Thời gian đi tìm mộ hàng năm kéo dài từ tháng 10 năm trước đến tháng 5 năm sau, nên anh em trong Đội đều phải đón tết xa nhà. Đêm giao thừa, giữa rừng Lào mênh mông, nhiều cán bộ chiến sĩ nhớ gia đình, nhớ vợ con không cầm được nước mắt, nhưng vì nhiệm vụ thiêng liêng, anh em đã đùm bọc, động viên nhau vượt qua tất cả.

Để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, ngoài sự cố gắng khắc phục mọi khó khăn của toàn Đội, một yếu tố rất quan trọng là các anh đã làm tốt công tác dân vận với nhân dân các bộ tộc Lào. Trong những năm đi tìm đồng đội, cán bộ, chiến sĩ Đội 192 đã giúp nhân dân nước bạn làm đường, xây dựng trường học, trạm xá, giúp họ xóa đói, giảm nghèo. Năm 2001, Đội 192 nhận được thông tin có hài cốt liệt sỹ ở huyện Tà Ổi (tỉnh Sa-la-van). Tới nơi, chính quyền địa phương ngăn đội không nên vào, vì trong bản đang có dịch tả nên sợ lây nhiễm. Chỉ huy Đội đã quyết định đưa anh em vào bản để giúp đỡ nhân dân dập dịch. Đội đã triển khai công tác tổng dọn vệ sinh, triển khai quân y chữa bệnh cho dân làng, phun thuốc chống dịch, tuyên truyền vệ sinh an toàn thực phẩm cho bà con, sau 3 ngày bản làng đã hết dịch. Cảm động trước tấm lòng của bộ đội Việt Nam, nhân dân trong bản đã phát động phong trào giúp đỡ, ủng hộ Đội 192 đi tìm mộ liệt sỹ. Mỗi lần trở về thăm bản, các anh lại người dân địa phương chào đón như những người con của bản đi xa lâu ngày trở lại…

Tính tới thời điểm hiện tại, Đội 192 đã quy tập được 601 hài cốt liệt sỹ, trong đó có 79 liệt sỹ có tên tuổi đưa về an táng tại quê hương. Với những thành tích đạt được, Đội 192 đã được nhà nước ta tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân trong thời kỳ đổi mới và nhà nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào tặng thưởng Huân chương Lao động hạng nhì.

Khi tôi đang hoàn thành bài phóng sự này, những cán bộ chiến sỹ Đội tìm kiếm, quy tập mộ liệt sỹ 192 lại có lệnh hành quân về xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền (Thừa Thiên-Huế) để tiếp tục tìm mộ liệt sỹ. Chẳng bao lâu nữa, khi mùa khô đến, các anh lại hành quân vào giữa đại ngàn Trường Sơn, trên đất nước Triệu voi để tiếp tuc tìm đồng đội và tôi biết, ngày nào chưa tìm hết đồng đội, các anh sẽ vẫn sẵn sàng lên đường…