Vai trò của pháp chế trong các doanh nghiệp nhà nước

“Áo giáp” bảo vệ rủi ro

Lợi ích đầu mà pháp chế mang lại cho doanh nghiệp đó là bảo đảm sự tồn tại và phát triển bền vững của doanh nghiệp. Bởi lẽ, trong kinh doanh, mục tiêu lợi nhuận là yếu tố hàng đầu, nhưng để đạt được lợi nhuận một cách an toàn, hiệu quả mà không gặp rủi ro thì yếu tố an toàn pháp lý phải được bảo đảm.

Là bộ phận dẫn dắt doanh nghiệp trong hành lang pháp lý an toàn, đội ngũ “gác cổng” chuyên nghiệp này có thể giúp doanh nghiệp tự tin tiến bước trên thương trường. Về phương diện xã hội, họ còn giúp doanh nghiệp xây dựng được văn hóa tuân thủ pháp luật, góp phần bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa cũng như có ý thức học hỏi và tôn trọng luật pháp quốc tế trong giao dịch, làm ăn.

Doanh nghiệp khi đã xây dựng được đội ngũ cán bộ pháp chế vững mạnh thì vị thế doanh nghiệp được nâng lên trong những cuộc đàm phán với đối tác, nhất là đối tác nước ngoài. Ðiều này còn khẳng định “tầm” là một doanh nghiệp làm ăn đàng hoàng, minh bạch, luôn tuân thủ pháp luật và rất đáng tin cậy. Chủ doanh nghiệp sẽ yên tâm về tất cả các hợp đồng, các hồ sơ tài liệu bởi những rủi ro pháp lý đã được lường trước, giảm bớt và có thể được loại bỏ bởi sự thẩm định của cán bộ pháp chế.

Pháp chế cũng giúp doanh nghiệp luôn tìm hiểu, nắm bắt kịp thời những thay đổi về chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước để kịp thời tránh cho doanh nghiệp những thiệt hại không đáng có. Như vậy, có thể thấy việc sử dụng tư vấn pháp luật hay chính doanh nghiệp tự xây dựng cho mình một đội ngũ “thầy thuốc” chuyên chữa trị những “căn bệnh” pháp lý cho chính doanh nghiệp là rất cần thiết.

Khẳng định dần vị trí

Theo Trưởng ban Pháp chế Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (VINACOMIN) Ðặng Thị Tuyết, lãnh đạo tập đoàn ngày càng có niềm tin vào đội ngũ những người làm công tác pháp chế. Nhiệm vụ của Ban Pháp chế VINACOMIN là thực hiện công tác pháp chế doanh nghiệp trong nội bộ, quản trị rủi ro trong kinh doanh.

Pháp chế tập đoàn này còn đóng vai trò quan trọng trong tư vấn phòng ngừa rủi ro pháp lý đối với các giao dịch thông qua hợp đồng bằng cách đưa ra ý kiến thẩm định, tư vấn góp ý đối với các dự thảo hợp đồng, có trường hợp trực tiếp tham gia đàm phán với đối tác, nhất là các hợp đồng có yếu tố nước ngoài.

Với việc tổ chức hệ thống pháp chế doanh nghiệp đồng bộ từ trên xuống dưới, trong những năm qua, tập đoàn đã cơ bản phòng ngừa được những rủi ro pháp lý trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình.

Còn trong cơ cấu tổ chức của tất cả các ngân hàng hiện nay đều không thể thiếu bộ phận pháp chế. Nếu như đầu năm 2000 mới chỉ có một số ít ngân hàng thương mại có phòng pháp chế thì hiện nay, hầu hết đã có phòng hoặc bộ phận pháp chế chuyên trách.

Ðại diện pháp chế Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (Vietinbank) cho hay, với vai trò và chức năng hoạt động như một đơn vị luật sư tư vấn nội bộ cho toàn bộ hệ thống, hoạt động của Phòng Pháp chế Vietinbank bao gồm tư vấn trong hoạt động kinh doanh, tư vấn trong hoạt động tố tụng, tham gia vào công tác xây dựng văn bản, đào tạo, nâng cao chất lượng công tác pháp chế, hiểu biết pháp luật trong toàn bộ hệ thống.

Pháp chế trong các doanh nghiệp không chỉ được hiểu đơn thuần là bộ phận bảo đảm thực thi các thiết chế pháp luật. Với tốc độ làm luật, chất lượng làm luật và sự thay đổi của các văn bản pháp luật nói chung như hiện nay, vẫn còn rất nhiều vấn đề phải bàn.

Nhưng hoạt động của doanh nghiệp không thể chờ bàn thảo mà phải giải quyết ngay, giải quyết liên tục, thậm chí cho dù có điểm chưa phù hợp vẫn phải làm để tiếp tục hoàn thiện. Có những vấn đề cần phải chuẩn bị trước thời gian có hiệu lực theo hướng lộ trình mà luật đưa ra, cụ thể hóa văn bản luật vào văn bản, chính sách, thiết chế nội bộ doanh nghiệp. Vai trò này của pháp chế được nhìn nhận và đánh giá cao tại Tổng công ty May 10, đơn vị có nhiều hoạt động xuất khẩu.

Những điều này cho thấy, vai trò của pháp chế trong các doanh nghiệp nhà nước, nhất là các tập đoàn, các tổng công ty đã dần được coi trọng hơn trước. Tình cảnh “vật vờ”, có cũng như không của đội ngũ pháp chế trước kia trong các cơ quan nhà nước đã dần được thay đổi.

Theo Trưởng ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Ðậu Anh Tuấn, hiện nay, Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu cho nên nhiều văn bản pháp lý có nhiều thay đổi cũng như có thể có nhiều cách hiểu khác nhau. Do đó, những người làm luật, pháp chế tại Việt Nam phải có nhạy cảm thực tiễn để có thể tham mưu bảo vệ, phòng, chống tốt nhất cho doanh nghiệp.

Bộ phận pháp chế trong các doanh nghiệp nhà nước, nhất là các tập đoàn, các tổng công ty, phần lớn đều có trình độ chuyên môn và kiến thức khá sâu về thương mại quốc tế, về xuất nhập khẩu. Họ cũng có am hiểu về hàng rào thương mại quốc tế và phòng ngừa được những tranh chấp trong thương mại quốc tế.

“Chính phủ đã ban hành Nghị định 55 về pháp chế doanh nghiệp. Vấn đề này được quan tâm ở các tổng công ty, các doanh nghiệp nhà nước. Tôi thấy chuyên môn của các nhân viên pháp chế tại các đơn vị này ổn và có thể phát huy thế mạnh của mình”, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế doanh nghiệp Nguyễn Duy Lãm nhận định.

Thực tế, không phải không có các doanh nghiệp nhà nước còn coi việc thành lập bộ phận pháp chế như việc làm “hình thức”. Song con số đó đang ngày càng giảm. Sau các vụ kiện tụng liên quan đến các hợp đồng thương mại có giá trị lớn mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam “dính” vào, lãnh đạo nhiều đơn vị đã nhận thức rõ hơn về vai trò của các nhân viên pháp chế. Không chỉ vậy, lãnh đạo nhiều công ty còn tổ chức các buổi tập huấn về những văn bản luật cơ bản cho cán bộ, nhân viên của mình.

Nhiều doanh nghiệp nhà nước còn chủ động tham gia vào Câu lạc bộ Pháp chế doanh nghiệp để hiểu hơn về sự thay đổi trong cơ chế, chính sách của Nhà nước, để yêu cầu tư vấn. Do đó, những rủi ro pháp lý từ thực tiễn kinh doanh của các công ty này được giảm trừ.