UKVFTA - lực đẩy mới cho xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Anh

Việc thực thi UKVFTA với 94% trong tổng số 547 dòng thuế các sản phẩm nông nghiệp được dỡ bỏ đã mang lại lợi thế cạnh tranh vượt trội tại thị trường Anh cho nhiều sản phẩm của Việt Nam.

Xuất khẩu Việt Nam sang Vương quốc Anh đầu năm 2022 đã có những tín hiệu vui khi lần đầu tiên đặc sản hoa quả nhiệt đới và hàng nông sản thực phẩm Việt Nam đã có mặt tại các chuỗi siêu thị lớn cao cấp và trung lưu của Anh như Whole Food, Marks and Spencer (M&S), Waitrose, TESCO, Sainsbury’s….

Trước đó, chỉ một số ít mặt hàng nông sản Việt Nam như hạt điều, càphê, hạt tiêu được bán tại các siêu thị Anh, trong khi gạo, hoa quả và các nông sản thực phẩm khác chủ yếu được bày bán tại các siêu thị nhỏ lẻ phục vụ cộng đồng người Việt và một phần cộng đồng người gốc Á chứ chưa thâm nhập được vào các chuỗi siêu thị lớn tại Anh.

Kết quả đáng khích lệ này là nỗ lực lớn của các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản Việt Nam cùng các bộ ngành liên quan, song cũng phản ánh những lợi ích mà Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-Anh (UKVFTA) đã mang lại cho các nhà xuất khẩu Việt Nam sau một năm thực thi Hiệp định này.

Với việc xóa bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu cho mặt hàng rau quả từ ngày 1/1/2021 sau khi UKVFTA có hiệu lực, xuất khẩu rau quả Việt Nam sang Anh trong năm 2021 tăng 67% so với năm 2020 lên hơn 19,35 triệu USD, trong khi các mặt hàng nông sản các loại tăng 16% lên hơn 230,4 triệu USD. Về tổng thể, xuất khẩu Việt Nam sang Anh năm 2021 tăng 16,4% so với năm 2020 với tổng kim ngạch đạt hơn 5,76 tỷ USD.

Việc thực thi UKVFTA với 94% trong tổng số 547 dòng thuế các sản phẩm nông nghiệp được dỡ bỏ đã mang lại lợi thế cạnh tranh vượt trội tại thị trường Anh cho nhiều sản phẩm của Việt Nam so với sản phẩm cùng loại có xuất xứ từ những nước chưa có hiệp định thương mại tự do (FTA) với Anh. Các doanh nghiệp Việt Nam có bạn hàng đã tận dụng được ngay ưu đãi thuế quan để đẩy mạnh xuất khẩu, trong đó các mặt hàng được hưởng lợi nhiều nhất là thủy-hải sản, gạo, dệt may, gỗ, rau quả, da giày…

UKVFTA là một đòn bẩy thúc đẩy thương mại Việt Nam-Anh phục hồi trở lại sau những giảm sút đáng kể vào năm 2019 và 2020. Thương mại hai chiều năm 2021 đạt hơn 6,6 tỷ USD, tăng 17,2% so với năm 2020, trong đó Việt Nam đạt thặng dư thương mại xấp xỉ 4,92 tỷ USD, tăng 15,2% so với năm 2020. Xuất khẩu của Anh sang Việt Nam cũng tăng 24%.

Theo ông Nguyễn Cảnh Cường, Tham tán công sứ, Thương vụ Việt Nam tại Anh, đây là kết quả rất đáng khích lệ trong bối cảnh cuộc khủng hoảng vỏ container, cước phí vận chuyển đường biển tăng cao và kinh tế Anh chưa hoàn toàn phục hồi sau đại dịch COVID-19.

Đánh giá về lợi ích của UKVFTA, Tiến sỹ Lương Tuấn Anh, giảng viên Kinh tế Đại học Montfort Leicester (Anh), cho biết Việt Nam là cửa ngõ đến thị trường rất lớn là châu Á-Thái Bình Dương và châu Âu. Là thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và là nước đã ký Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu-Việt Nam (EVFTA), việc ký kết UKVFTA giúp các công ty Việt Nam trở thành trung gian cho các công ty ở Anh đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường châu Âu sau khi nước này rời EU (Brexit) và rất cần đối tác có thể đưa họ đến các thị trường lớn kể trên.

Không chỉ đem đến cơ hội cho các doanh nghiệp trong nước, việc thực thi UKVFTA đã thúc đẩy hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp Việt Nam tại Anh. Ông Phạm Trung Kiên, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam tại Anh (VBUK) cho biết sau khi UKVFTA có hiệu lực, các doanh nghiệp Việt Nam tại Anh đã được nhiều doanh nghiệp sở tại quan tâm và kết nối hợp tác.

Ông Kiên cho rằng Hiệp định thực sự là “cú hích” cho các doanh nghiệp Việt tại Anh cũng như trong nước, trong bối cảnh sau Brexit, Chính phủ Anh đang mở cửa nhằm tạo các cơ hội hợp tác, giao thương với các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam, một đối tác chiến lược của Anh tại Đông Nam Á.

Ông Thái Trần, Giám đốc Công ty TT Meridian, một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu tại Anh, cho biết những lợi ích của UKVFTA đã khiến nhiều nhà phân phối, các siêu thị, chuỗi đồ ăn Việt và các doanh nghiệp nhập khẩu hàng Việt ở Anh tích cực tìm kiếm nguồn hàng ở Việt Nam để xuất khẩu sang Anh.

Ông Thái Trần cho biết trước khi Hiệp định được ký kết, hàng nhập khẩu từ Việt Nam bị áp mức thuế cao nên khó cạnh tranh về giá với hàng của các nước có vị trí địa lý gần Anh như Nam Âu, Caribe và Bắc Phi, hoặc các nước đã ký FTA với Anh. Hiệp định UKVFTA đã giúp giảm thuế nhập khẩu cho nhiều nhóm hàng TT Meridian đang kinh doanh như gạo thơm, hoa quả, thực phẩm, bao bì…, giúp công ty giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh và vì vậy có thể tăng nhập khẩu nhiều nhóm sản phẩm có tiềm năng của Việt Nam sang Anh.

Tuy nhiên, ông Thái Trần cũng chỉ ra rằng bức tranh không hoàn toàn màu hồng bởi tuy giảm thuế cho nhiều ngành hàng, UKVFTA có nhiều yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật chất lượng rất cao. Nói cách khác, Anh mở cửa hơn với hàng Việt nhưng chỉ là hàng chất lượng cao, đáp ứng các yêu cầu về xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường … Đơn cử như gạo, không phải loại gạo nào cũng được hưởng thuế ưu đãi từ UKVFTA, mà chỉ một số nhóm gạo chất lượng cao của Việt Nam mới nằm trong danh sách được hưởng thuế 0%.

Ông Thái Trần cũng nhấn mạnh thị trường Anh có tính cạnh tranh rất cao với rất nhiều thương hiệu đến từ các quốc gia khác nhau muốn bán hàng cho thị trường này, do đó các nhà phân phối có nhiều sự lựa chọn, vì vậy doanh nghiệp Việt phải cạnh tranh với nhiều đối thủ trên khắp thế giới.

Mặc dù vậy, Anh là một thị trường lớn mà các doanh nghiệp Việt còn nhiều cơ hội khai thác. Hiện tại, Anh là đối tác thương mại lớn thứ 9 của Việt Nam, song thị phần của Việt Nam tại thị trường này còn khá khiêm tốn, chỉ chiếm hơn 1% tổng kim ngạch nhập khẩu của Anh.

Ông Nguyễn Cảnh Cường cho biết cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam rất lớn trong bối cảnh kinh tế Anh sẽ phục hồi nhanh sau đại dịch, nhu cầu hàng tiêu dùng tại Anh gia tăng và chính phủ nước này dỡ bỏ mọi quy định hạn chế đi lại quốc tế từ ngày 18/3.

Lấy ví dụ về xuất khẩu gạo, ông Nguyễn Cảnh Cường cho biết đây là mặt hàng có tiềm năng lớn tại thị trường Anh nhưng hiện chưa được khai thác triệt để. Trong cả năm 2021, Việt Nam chỉ xuất khẩu được 5.000 tấn gạo thơm sang Anh, thấp hơn rất nhiều so với nhu cầu của nhà nhập khẩu Anh và khả năng của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Theo Tiến sỹ Lương Tuấn Anh, để có thể thâm nhập và thành công tại thị trường Anh, ngoài vấn đề chất lượng và giá cả cạnh tranh, các công ty Việt Nam cần chú ý đến uy tín trong kinh doanh. Ông nhấn mạnh Anh từ lâu đã nổi tiếng là quốc gia tôn trọng pháp luật (rule of law). Muốn tiếp cận các công ty lớn của Anh, doanh nghiệp Việt Nam cần minh bạch thông tin như có website đáng tin cậy, có lịch sử làm ăn tốt với các doanh nghiệp có uy tín (track records) và có hợp đồng rõ ràng và tôn trọng mọi điều khoản trong hợp đồng.

Tiến sỹ Lương Tuấn Anh lưu ý vấn đề trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (corporate social responsibility) cũng quan trọng không kém. Người tiêu dùng Anh đặc biệt quan tâm đến các vấn đề xã hội như lạm dụng lao động trẻ em; hợp đồng lao động hay điều kiện làm việc không thỏa đáng; hoạt động doanh nghiệp gây phát thải cao… Vì vậy, các doanh nghiệp phải chứng tỏ có trách nhiệm và đóng góp để xây dựng xã hội tốt hơn.

Đồng quan điểm này, ông John Gavin, Giám đốc tổ chức Hỗ trợ Thương mại Đông Nam Á (SEATFO), chỉ ra rằng các doanh nghiệp nhập khẩu và người tiêu dùng Anh coi trọng giá trị hàng hóa theo triết lý không phải lúc nào giá rẻ nhất cũng là tối ưu nhất. Các doanh nghiệp Anh coi trọng các đối tác đề cao việc bảo vệ môi trường, tham gia hoạt động xã hội và có khả năng quản trị tốt.

Ông Ian Gibbons, Giám đốc điều hành Hội đồng kinh doanh Anh-ASEAN UKABC, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu thị trường kỹ lưỡng khi xuất khẩu vào Anh để đảm bảo sản phẩm của nhà xuất khẩu phù hợp và có khả năng cạnh tranh trên thị trường, đồng thời chỉ ra sự cần thiết trong việc xây dựng niềm tin, uy tín với các đối tác Anh thông qua việc phát triển mối quan hệ lâu dài và bền vững.

Theo ông Thái Trần, để có thể chiếm lĩnh được thị trường Anh, việc cần làm ngay là xây dựng thương hiệu quốc gia “uy tín, chất lượng” cho hàng Việt Nam với chiến lược sử dụng mô hình kim tự tháp, theo đó các doanh nghiệp “cánh chim đầu đàn” sẽ nằm ở phần chóp của kim tự tháp. Đây là nhóm những doanh nghiệp có quy mô lớn, có đầy đủ nguồn lực để quản lý chất lượng, xây dựng thương hiệu … có thể tiếp cận và thuyết phục được đối tác Anh ký hợp đồng. Đế của kim tự tháp sẽ là các nhà cung cấp sản phẩm cho nhóm ở đỉnh kim tự tháp, dưới sự quản lý chặt chẽ và giám sát chất lượng nhóm trên để đảm bảo hàng xuất khẩu đạt chất lượng, quy chuẩn.

Theo ông Thái Trần, phát triển theo mô hình này sẽ giúp thương hiệu hàng Việt có chỗ đứng ở thị trường Anh, là tiền đề để doanh nghiệp khác tận dụng thương hiệu quốc gia và phát triển thị trường tại Anh.

Như phát biểu của Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh tại Hội nghị “Năm đầu tiên thực thi UKVFTA: Thành tựu nổi bật và Định hướng sắp tới” tại Hà Nội vào ngày 15/3, năm qua là một năm vạn sự khởi đầu nan với UKVFTA.

Song những kết quả tích cực sau một năm Hiệp định có hiệu lực cho phép chúng ta lạc quan vào tác động tích cực của UKVFTA đối với cả Việt Nam và Anh, là đòn bẩy mạnh mẽ thúc đẩy trao đổi thương mại – đầu tư hiệu quả giữa hai nước như những tín hiệu vui trong xuất khẩu của Việt Nam sang Anh đầu năm nay đang hứa hẹn./.