Thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với hộ kinh doanh: Nhiều khó khăn

- Sau hơn 1 tháng chính sách đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh nộp thuế theo phương thức kê khai có hiệu lực, toàn tỉnh đã có hơn 50 chủ hộ kinh doanh tham gia mới. Số hộ kinh doanh tham gia khá thấp so với số lượng thực tế. 

Theo thống kê của cơ quan thuế, toàn tỉnh Lạng Sơn hiện có hơn 920 hộ kinh doanh có đăng ký và nộp thuế theo phương pháp kê khai. 

Tìm hiểu được biết, từ nhiều năm qua, cơ quan BHXH của tỉnh cũng đã thực hiện thu BHXH bắt buộc đối với một số chủ hộ kinh doanh. Cũng theo thống kê BHXH tỉnh Lạng Sơn, tính đến hết ngày 30/6/2025, số chủ hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai tham gia BHXH bắt buộc là 79 hộ.

Thực tiễn này cho thấy, nhu cầu tham gia BHXH bắt buộc của nhóm chủ hộ kinh doanh là có, nhất là khi Luật BHXH (sửa đổi) năm 2024 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025 quy định chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh phải tham gia BHXH bắt buộc.

Tuy nhiên, hiện nay, việc quản lý và thu BHXH bắt buộc nhóm này vẫn còn những khó khăn, vướng mắc ảnh hưởng đến việc quản lý và thu BHXH bắt buộc đối với nhóm đối tượng này.

Bà Nguyễn Thị Ngân, Phó Trưởng Phòng Quản lý thu và phát triển người tham gia, BHXH tỉnh Lạng Sơn cho biết: Hiện việc tra cứu của cơ quan bảo hiểm về dữ liệu của các hộ kinh doanh chủ yếu dựa vào thông tin, dữ liệu của cơ quan quản lý đăng ký kinh doanh, cơ quan thuế, tuy vậy, dữ liệu về người lao động (ví dụ như ngày tháng năm sinh, đã tham gia đóng BHXH chưa…) làm việc cho hộ kinh doanh chưa cập nhật đầy đủ khiến việc phân loại hộ kinh doanh, đôn đốc chủ hộ kinh doanh đăng ký đóng BHXH bắt buộc cho cá nhân chủ hộ và cho người lao động làm việc cho hộ kinh doanh còn khá khó khăn.

Minh chứng cụ thể là nhiều chủ hộ kinh doanh trên địa bàn tỉnh là người đã hết tuổi lao động của một số cơ quan nhà nước trước đây đang hưởng lương hưu; một số chủ hộ kinh doanh lại thuộc nhóm được hưởng trợ cấp BHXH hoặc đang tham gia BHXH bắt buộc theo nhóm đối tượng khác. Trong khi đó, dữ liệu thông tin về chủ hộ kinh doanh lại không đầy đủ khiến việc quản lý và đốc thu nhóm đối tượng này bị trùng lặp. 

Cùng đó, hiện cũng có một số chủ hộ kinh doanh sử dụng lao động nhưng lại không có cá nhân phụ trách việc thực hiện các thủ tục về BHXH bắt buộc như: đăng ký tham gia, báo tăng, giảm số đối tượng đóng, chốt sổ, dừng đóng hay giải quyết các chế độ bảo hiểm ốm đau, thai sản… mà các phần việc nếu có làm thì cũng đều do chủ hộ kinh doanh thực hiện. Chính những điều này khiến cơ quan BHXH đang gặp khó trong việc xác định cũng như giám sát và quản lý đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thuộc nhóm hộ kinh doanh.

Chị T.N, chủ hộ kinh doanh cửa hàng ăn uống tại phường Lương Văn Tri chia sẻ: Gia đình có thuê 4 lao động phụ việc bưng bê, dọn dẹp… Qua thông tin trên báo chí, tôi được biết bản thân là chủ hộ kinh doanh nên phải nộp BHXH bắt buộc cho bản thân mình cũng như các lao động làm việc cho mình. Tuy nhiên, việc kinh doanh chưa ổn định, cộng với việc nếu nộp BHXH thì phát sinh thêm chi phí, do vậy tôi chưa kịp thời đăng ký tham gia BHXH bắt buộc theo quy định. 

Trước những khó khăn, vướng mắc như vậy, hiện cơ quan BHXH tỉnh Lạng Sơn đang tiếp tục rà soát và xác định lại đối tượng bắt buộc phải tham gia. 

Ông Hà Đình Hải, Phó Giám đốc BHXH tỉnh Lạng Sơn cho biết: Thời gian qua, BHXH tỉnh đã chỉ đạo BHXH các cơ sở phối hợp chặt chẽ với cơ quan thuế để thu thập thông tin đối với các hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai để tổ chức nắm rõ số lượng, đối tượng phải tham gia thuộc nhóm này. Từ đầu tháng 8/2025, chúng tôi cũng đã chỉ đạo các phòng nghiệp vụ, BHXH các cơ sở tập trung rà soát, mở rộng diện rà soát đồng thời thực hiện lọc dữ liệu của nhóm đối tượng thuộc hộ kinh doanh có kê khai thuế để phân loại từng nhóm đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc theo lộ trình, cũng như phân loại để tập trung triển khai hướng dẫn, tuyên truyền, vận động các chủ hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai thực hiện đăng ký đóng BHXH bắt buộc theo đúng quy định của pháp luật.

Song song với đó, BHXH tỉnh chủ động phối hợp với các cơ quan thông tấn báo chí, chính quyền các xã, phường đẩy mạnh tuyên truyền chuyên sâu về chính sách BHXH đến tất cả các tầng lớp nhân dân nói chung, nhóm các chủ hộ kinh doanh nói riêng.

Cùng với đó là đẩy mạnh tuyên truyền về quy định thực hiện tham gia BHXH bắt buộc thông qua website của BHXH tỉnh và thông qua các kênh truyền thông điện tử như: fanpage, tài khoản zalo, facebook. Đặc biệt là cán bộ BHXH các cơ sở sẽ tổ chức các đợt tuyên truyền trực tiếp đến các nhóm chủ hộ kinh doanh, người lao động tại các hộ kinh doanh về quy định tham gia BHXH bắt buộc nhằm giúp các cá nhân liên quan nắm vững quy định mới, hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm khi tham gia BHXH bắt buộc.

Hy vọng với việc đẩy mạnh tuyên truyền của cơ quan bảo hiểm, thời gian tới, số hộ kinh doanh tham gia đóng BHXH bắt buộc sẽ đạt cao hơn. Qua đó góp phần bảo đảm không bỏ sót đối tượng, giúp các chủ hộ kinh doanh, người lao động tại các hộ kinh doanh kịp thời được thụ hưởng các quyền lợi chính đáng khi tham gia BHXH.