Tháo gỡ rào cản, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ

Dự thảo nghị định mới sẽ miễn giảm thuế, ưu đãi thuê đất, công nhận kết quả nghiên cứu ngoài ngân sách, tạo động lực cho doanh nghiệp khoa học công nghệ đầu tư đổi mới sáng tạo.

Thực hiện nhiệm vụ được giao tại Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ trì xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 13/2019/NĐ-CP về doanh nghiệp khoa học và công nghệ.

Dự thảo Nghị định gồm 6 Chương, 32 Điều và 6 Phụ lục kèm theo với những điểm thay đổi căn bản cũng như những đề xuất cụ thể nhằm phù hợp với Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội khoá XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9; đồng thời giúp tháo gỡ các rào cản và thúc đẩy doanh nghiệp khoa học công nghệ phát triển.

Số lượng doanh nghiệp khoa học công nghệ còn hạn chế

Dự thảo Nghị định đã nêu rõ những tồn tại hạn chế trong việc thực hiện Nghị định 13/2019/NĐ-CP.

Theo đó, số lượng doanh nghiệp khoa học công nghệ được cấp chứng nhận còn hạn chế so với tiềm năng, về cơ bản mới chỉ đáp ứng 30% mục tiêu đặt ra tại các chiến lược phát triển khoa học và công nghệ; trong đó, các doanh nghiệp khoa học và công nghệ hình thành từ các viện, trường hoặc chuyển đổi từ các tổ chức khoa học và công nghệ công lập rất hạn chế, chiếm tỷ lệ nhỏ trong số doanh nghiệp khoa học và công nghệ được cấp Giấy chứng nhận.

Số lượng doanh nghiệp khoa học và công nghệ được thụ hưởng chính sách ưu đãi còn hạn chế. Bên cạnh đó, cơ sở dữ liệu về doanh nghiệp khoa học và công nghệ không đầy đủ, thiếu thông tin, chưa được kiểm chứng.

Mặc dù trách nhiệm báo cáo về kết quả hoạt động là một trong những nghĩa vụ được quy định của doanh nghiệp khoa học và công nghệ (chế tài của việc không thực hiện báo cáo trong 3 năm là thu hồi Giấy chứng nhận doanh nghiệp khoa học và công nghệ), tuy nhiên số lượng doanh nghiệp tuân thủ chế độ báo cáo chỉ chiếm 30-40% tổng số doanh nghiệp.

Hệ thống quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp khoa học và công nghệ đã hình thành từ Trung ương đến địa phương (cấp tỉnh).

Tuy nhiên, ngoài một số thành phố lớn, nhìn chung, yêu cầu đối với hệ thống quản lý ở các tỉnh vẫn chưa đáp ứng yêu cầu do thiếu sự quan tâm của lãnh đạo, thiếu cán bộ, năng lực thực hiện chính sách chưa đáp ứng.

Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến chính sách phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ chưa đạt được kết quả tương xứng với tiềm năng.

Doanh nghiệp được miễn thuế tối đa 4 năm

Trước những bất cập, hạn chế trên, Ban soạn thảo đã xây dựng dự thảo Nghị định với một số thay đổi cơ bản.

Về khái niệm doanh nghiệp khoa học và công nghệ, dự thảo Nghị định quy định: Doanh nghiệp khoa học và công nghệ là doanh nghiệp thực hiện hoạt động nghiên cứu, phát triển, chuyển giao, đổi mới công nghệ, có năng lực hấp thụ, làm chủ công nghệ và mang lại hiệu quả về kinh tế, xã hội, môi trường (theo Khoản 1 Điều 39 Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo).

Về điều kiện chứng nhận doanh nghiệp khoa học và công nghệ, dự thảo Nghị định đề xuất, doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp khoa học và công nghệ khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện:

Được thành lập và đang hoạt động theo Luật doanh nghiệp; tạo ra sản phẩm khoa học và công nghệ quy định tại Khoản 5 Điều 2 Nghị định này từ một trong các kết quả khoa học và công nghệ được sở hữu hoặc sử dụng hợp pháp, bao gồm: Sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn được cấp văn bằng bảo hộ tại Việt Nam; chương trình máy tính đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả; giống vật nuôi mới, giống cây trồng mới, giống thủy sản mới, giống cây lâm nghiệp mới, tiến bộ kỹ thuật đã được công nhận; kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo đã được công nhận, nghiệm thu cấp Nhà nước, cấp Bộ hoặc cấp tỉnh; hợp đồng chuyển giao công nghệ đã được đăng ký theo quy định pháp luật về chuyển giao công nghệ.

Theo dự thảo Nghị định, điều kiện theo quy mô doanh nghiệp lớn là phải có mức chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) tối thiểu 1% tổng doanh thu 3 năm gần nhất; có bộ phận R&D với ít nhất 10 nhân lực (trong đó có 5 người Việt Nam).

Sản phẩm khoa học và công nghệ chiếm hơn 20% tổng doanh thu. Sản phẩm cần đạt hiệu quả như: Xuất khẩu, chất lượng tương đương sản phẩm nhập khẩu từ các thị trường lớn (EU, Mỹ, Nhật Bản), đạt giải thưởng hoặc có tăng trưởng doanh thu hơn 10%/năm trong 3 năm gần nhất.

Đối với doanh nghiệp vừa, mức chi cho R&D lớn hơn 0,5% doanh thu; bộ phận R&D có ít nhất 5 người; sản phẩm khoa học và công nghệ chiếm hơn 15% doanh thu.

Với doanh nghiệp nhỏ, mức chi cho R&D lớn hơn 0,3% doanh thu; có ít nhất 2 người làm R&D, hoặc thuê từ 2 chuyên gia; có ít nhất 1 sản phẩm khoa học và công nghệ đang được thương mại hóa.

Về chính sách ưu đãi và hỗ trợ, hiện tại, doanh nghiệp khoa học và công nghệ được miễn thuế tối đa 4 năm, giảm 50% trong tối đa 9 năm tiếp theo.

Dự thảo Nghị định đề xuất áp dụng thuế suất ưu đãi 10% theo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2025; được trừ 200% chi phí R&D khi tính thuế, theo Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Sản phẩm mới được thêm vào Giấy chứng nhận sẽ tiếp tục được hưởng ưu đãi theo thời hạn mới.

Dự thảo Nghị định cũng quy định miễn thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia, nhà khoa học, nhân lực tham gia nghiên cứu trong doanh nghiệp khoa học và công nghệ theo Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội: Về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Điều 71: “Sửa đổi-Bổ sung-Bãi bỏ các quy định liên quan” của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Cũng theo dự thảo Nghị định, đất dùng cho nghiên cứu khoa học được miễn tiền thuê suốt thời hạn thuê. Đất sản xuất, kinh doanh sản phẩm khoa học và công nghệ áp dụng theo Luật Đầu tư và Nghị định số 103/2024/NĐ-CP.

Về ưu đãi đấu thầu, doanh nghiệp khoa học và công nghệ được hưởng ưu đãi khi tham gia lựa chọn nhà thầu theo Điều 10 Luật Đấu thầu và Nghị định 24/2024/NĐ-CP.

Ngoài ra, Dự thảo Nghị định đã bổ sung quy định về thủ tục đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ không sử dụng ngân sách nhà nước.

Việc đưa nội dung này vào Nghị định sẽ nâng tầm hiệu lực pháp lý, bảo đảm sự nhất quán và thống nhất trong hệ thống pháp luật, phù hợp với yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Trong bối cảnh đổi mới mô hình tăng trưởng, việc tăng chi tiêu R&D từ khu vực tư nhân là mục tiêu trung tâm, việc quy định cơ chế công nhận kết quả khoa học và công nghệ không dùng ngân sách nhà nước sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới. Đồng thời, đây cũng là chính sách thúc đẩy thương mại hóa công nghệ, tăng tỷ trọng sản phẩm khoa học và công nghệ trong doanh thu doanh nghiệp./.