QUY ĐỔI ĐIỂM TUYỂN SINH 2025: Khi bài toán kỹ thuật trở thành thử thách chính sách

Kỳ tuyển sinh đại học năm 2025 đang diễn ra trong bối cảnh đặc biệt: phổ điểm tốt nghiệp THPT có độ phân hóa cao, lần đầu tiên Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành hướng dẫn quy đổi điểm giữa các phương thức xét tuyển, và hàng loạt trường đang loay hoay xác lập ngưỡng đầu vào trên một mặt bằng dữ liệu chưa từng có. Trong sự chuyển động ấy, không ít thí sinh và phụ huynh rơi vào trạng thái hoang mang trước những chênh lệch trong quy đổi và cộng điểm giữa các tổ hợp. Vấn đề không còn đơn thuần là kỹ thuật – mà đã trở thành bài toán niềm tin và trách nhiệm hệ thống

Từ khác biệt phương thức đến công bằng trong tuyển sinh

Ngay từ đầu năm 2025, khi dự thảo Thông tư 06 được đưa ra lấy ý kiến, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (ĐHSP) đã xác định được tính tất yếu và phức tạp của bài toán "quy đổi tương đương".

Nhà trường nhấn mạnh rằng quy đổi không nhằm so sánh trực tiếp giữa điểm thi tốt nghiệp THPT và các bài đánh giá năng lực – vốn khác nhau về cấu trúc và mục tiêu – mà là cách sắp xếp thứ tự nhằm đảm bảo cơ hội cạnh tranh bình đẳng giữa các thí sinh, dựa trên điểm số phản ánh năng lực tốt nhất của các em.

Cách tiếp cận của trường mang tính học thuật cao: dữ liệu khách quan các mẫu điểm thô được phân tích để chỉ ra tương quan giữa các thí sinh trong cùng dải điểm, mật độ phân bố điểm số, mức độ cạnh tranh từng cột điểm…

Tổ chuyên gia quy đổi của trường gồm các nhà thống kê, chuyên gia đánh giá giáo dục, công nghệ thông tin và những cán bộ tuyển sinh giàu kinh nghiệm cũng phân tích dữ liệu tuyển sinh 3 năm gần nhất, đánh giá hiệu quả tuyển sinh từng phương thức, đối sánh kết quả học tập thực tế của sinh viên, xây dựng phần mềm quy đổi và thẩm định độc lập bởi hội đồng chuyên gia ngoài trường.

Sau khi có dữ liệu điểm thi tốt nghiệp THPT do Bộ GD&ĐT cung cấp, Ban quy đổi của nhà trường đã giải quyết hai bài toán quy đổi:

– Từ điểm thi SPT của trường ĐHSP Hà Nội sang điểm quy đổi tương đương với điểm TN THPT: Việc xác định được tương quan mạnh giữa kết quả bài thi SPT và bài thi tốt nghiệp trên cùng một tập thí sinh cho phép áp dụng các điểm mốc quy đổi bách phân vị ngang hàng, có hiệu chỉnh bằng kỹ thuật thống kê để khắc phục những điểm trùng lặp ở khu vực dãy điểm phân bố dày đặc.

– Giữa các tổ hợp điểm thi tốt nghiệp THPT, sử dụng phương pháp điểm Z vững dựa trên trung vị (Robust Z-Score) để xác định độ lệch, đảm bảo tin cậy và cho kết quả gần như khớp với bảng phân vị hiệu chuẩn do Bộ công bố.

Giữ chuẩn đầu vào nhưng không gây áp lực ảo

Đại diện trường ĐHSP Hà Nội đánh giá hướng dẫn quy đổi của Bộ GD&ĐT là phù hợp và hiệu quả nếu được các trường triển khai nghiêm túc.

Với sự chỉ đạo thống nhất của lãnh đạo và đội ngũ chuyên gia sẵn có, nhà trường không chỉ áp dụng thành công cho nội bộ mà còn sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ các đơn vị khác trong năm tuyển sinh 2025.

Đồng quan điểm với việc cần đảm bảo công bằng trong xét tuyển, ThS Đỗ Ngọc Anh – Giám đốc Trung tâm Truyền thông và Tuyển sinh, Trường Đại học Mở Hà Nội – cho biết: "Đúng là năm nay, phổ điểm tốt nghiệp THPT có xu hướng thấp hơn so với các năm trước, đặc biệt ở các môn xét tuyển trọng điểm như Toán và Tiếng Anh. Trong bối cảnh đó, việc nhiều trường điều chỉnh giảm điểm sàn là điều dễ hiểu nhằm đảm bảo thu hút được nguồn tuyển phù hợp. Tuy nhiên, việc giảm điểm sàn không đồng nghĩa với hạ thấp chất lượng đào tạo mà là cách linh hoạt thích ứng để đảm bảo quyền lợi thí sinh và ổn định công tác tuyển sinh."

Từ kỹ thuật quy đổi đến bài toán truyền thông hệ thống

Ngay sau thời điểm Bộ GD&ĐT chính thức khóa cổng đăng ký xét tuyển đại học, cao đẳng, các trường đồng loạt công bố phương án quy đổi điểm và ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào.

Tuy nhiên, sự khác biệt đáng kể giữa các phương án – từ cách quy đổi, cộng bù cho từng tổ hợp, đến mức điểm chênh lệch giữa các phương thức – đang khiến nhiều thí sinh và phụ huynh lo lắng, nhất là khi không còn cơ hội điều chỉnh nguyện vọng.

Trong bối cảnh đó, PGS.TS Trần Thành Nam – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN) cảnh báo: việc để mỗi trường tự quy đổi mà không có khung chuẩn hoặc thông báo trước rõ ràng có thể làm phát sinh thêm những phản ứng xã hội phức tạp liên quan đến sự khác biệt giữa các trường.

Ông phân tích: khi có trường cộng bù 3–4 điểm cho tổ hợp này, trường khác không cộng, hoặc chỉ cộng cho một phương thức, dư luận sẽ đặt câu hỏi về cơ sở tính toán và tính công bằng. Nếu giải thích quá học thuật, công chúng khó tiếp nhận; nếu đơn giản hóa quá mức, lại bị nghi ngờ về độ tin cậy. Hệ quả là, dù áp dụng cách nào, khả năng cao sẽ vẫn xảy ra phản ứng trái chiều khi kết quả trúng tuyển được công bố.

Không dừng ở tâm lý xã hội, sự bất nhất trong quy đổi cũng có thể tác động đến chất lượng đầu vào. PGS.TS Trần Thành Nam dẫn chứng: nếu một ngành học như Sư phạm Vật lý, vốn cần năng lực môn Lý vững, nhưng trường lại cộng bù điểm cho tổ hợp thiếu tính phù hợp chỉ vì điểm thấp thì cuối cùng, có nguy cơ dẫn đến việc tuyển chưa sát với yêu cầu chuyên môn cốt lõi của ngành đào tạo.

Trách nhiệm hệ thống và thông báo sớm: Không thể thiếu trong mùa sau

Từ thực tế này, PGS.TS Trần Thành Nam đề xuất rằng: năm sau cần thay đổi triệt để. Hoặc Bộ GD&ĐT trực tiếp quy đổi tất cả các phương thức về hệ điểm 30, hoặc ban hành bảng quy chuẩn sớm để các trường không "tự bơi" theo cách riêng. Điều quan trọng không kém là phải truyền thông công khai từ sớm, bởi "không có công thức nào là hoàn hảo, nhưng công khai minh bạch sớm thì vẫn tốt hơn để người học chuẩn bị tâm lý".

Ông cũng lưu ý rằng không phải trường nào cũng có bộ phận tuyển sinh đủ giỏi thống kê, nên nếu để phân tán, sẽ xuất hiện các công thức quy đổi thiếu nhất quán, từ đó dễ kích hoạt một làn sóng khủng hoảng truyền thông khi nguyện vọng trúng tuyển được công bố.

Cùng chung quan điểm đó, đại diện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội – một trong những đơn vị thực hiện quy đổi sớm và bài bản nhất trong mùa tuyển sinh 2025 – cũng cho rằng: từ năm 2026, Bộ GD&ĐT nên công bố bảng hiệu chuẩn khách quan chung, đảm bảo sự thống nhất giữa các tổ hợp và phương thức xét tuyển. Đồng thời, cần tiếp tục lắng nghe phản hồi xã hội, từ đó hoàn thiện phần mềm xét tuyển, lọc ảo – hướng tới một quy trình công bằng, ổn định và bền vững hơn.

Bài toán quy đổi không chỉ là chuyện kỹ thuật, mà là một phần trong trách nhiệm chính sách của hệ thống giáo dục đại học. Năm 2025 là bước chuyển lớn, đánh dấu nỗ lực chuẩn hóa phương thức tuyển sinh. Nhưng để không rơi vào khủng hoảng truyền thông hay nghi ngờ xã hội, từ năm 2026, hệ thống cần được điều phối tập trung hơn, thống nhất hơn và quan trọng nhất: minh bạch sớm hơn.

Việc Bộ GD&ĐT lần đầu ban hành hướng dẫn khung về quy đổi điểm giữa các phương thức là bước đi thể hiện nỗ lực chuẩn hóa hệ thống xét tuyển đại học, hướng tới công bằng và minh bạch. Những phản ánh từ thực tiễn là cơ sở quan trọng để Bộ tiếp tục điều chỉnh chính sách, hoàn thiện quy trình và tăng cường truyền thông, tạo sự yên tâm cho xã hội và thí sinh.