Phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo hướng bền vững

Phát triển nông nghiệp công nghệ cao (CNC) là hướng đi tất yếu bảo đảm hiệu quả kinh tế cao và bền vững. Để nông nghiệp phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế của khu vực phía nam, các địa phương trong vùng đã, đang có những giải pháp “dài hơi” để đột phá.

Việc ứng dụng CNC vào sản xuất nông nghiệp thời gian gần đây, nhất là ứng dụng các thiết bị công nghệ thông minh vào sản xuất được nhiều nông dân, doanh nghiệp phía nam triển khai, mang lại thu nhập cao. Đây là tiền đề quan trọng để các địa phương trong khu vực tiếp tục xây dựng nền nông nghiệp hiện đại.

Những mô hình nông nghiệp 4.0

Sau khi trở thành kỹ sư ngành tự động hóa du học bên Pháp, Đặng Dương Minh Hoàng quyết định về Bình Phước xây dựng Nông trang Thiên Nông trồng bơ Mã Dưỡng ở thôn Cây Da, xã Phú Văn, huyện Bù Gia Mập. Áp dụng công nghệ 4.0 và ứng dụng Internet vạn vật (ioT), tất cả những dữ liệu về độ ẩm của đất, lượng nước tưới, quá trình sinh trưởng của cây trồng đều có thể được thu thập thông qua cảm biến và gửi đến điện thoại thông minh để các thuật toán phân tích, đưa ra khuyến cáo chăm sóc cây trồng một cách khoa học.

Nhờ tạo nên một nông trại thông minh, dù đang trong thời điểm khô hạn nhưng vườn bơ của Minh Hoàng vẫn xanh mướt, độ ẩm đất vẫn mát lạnh, cây trồng vẫn đâm chồi nảy lộc. Hoàng chia sẻ: Chi phí để đầu tư một hệ thống hoàn chỉnh từ hệ thống cảm biến đến hệ thống châm phân, tưới tự động gần 80 triệu đồng/ha. Tuy nhiên, đổi lại người trồng sẽ tiết kiệm được 80% nước tưới, 40% phân thuốc, hàng trăm công lao động mà vẫn giữ được năng suất ổn định, chất lượng nông sản vượt trội. Vườn bơ 12 ha của Minh Hoàng đang cho thu nhập hàng tỷ đồng mỗi năm nhờ ứng dụng Internet vạn vật (ioT) và “số hóa” vào sản xuất nông nghiệp, đây là chìa khóa để bứt phá đem lại thu nhập cao, bền vững.

Trong khi đó, tại xã Thuận Quý (Hàm Thuận Nam, Bình Thuận), Trang trại Bình An Farm do chị Phạm Thị Tuyết Mai làm Giám đốc điều hành rất nổi tiếng với những sản phẩm nông nghiệp ứng dụng CNC là dưa lưới và nho với chất lượng không thua kém sản phẩm nước ngoài. Năm 2019, Trang trại Bình An bắt đầu thử nghiệm trồng dưa lưới với mong muốn có thêm một sản phẩm để phá thế độc canh của cây thanh long. Bình An chọn ba loại giống dưa lưới của Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc) và Thái Lan để phát triển quy mô lớn, trồng trong nhà màng và đầu tư, áp dụng quy trình sản xuất CNC tiên tiến để cây phát triển ổn định.

Hiện, một tháng trang trại sản xuất được khoảng 40 tấn dưa lưới, giá mua tại vườn dao động từ 50 nghìn đến 60 nghìn đồng/kg. Cùng thời gian trồng dưa lưới, Bình An cũng thử nghiệm trồng nho sau khi nhận được lời khuyên từ một chuyên gia người Italia cho rằng vùng đất này phù hợp với cây nho. Sau đó, chị Mai đã nhập khẩu giống nho từ Mỹ, Italia và mời chuyên gia dinh dưỡng người Italia sang đầu tư theo công nghệ mới, công nghệ tưới của Israel, công nghệ nhà màng của Italia… Sau ba năm thử nghiệm, đầu năm 2021, nho của Trang trại Bình An đã cho thu hoạch với năng suất 20-30 tấn/ha.

Hiện, toàn bộ diện tích trồng nho sản xuất theo tiêu chuẩn Organic, chuẩn GlobalGAP xuất khẩu đi châu Âu. Trang trại đang tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng các quy trình, phương pháp sản xuất CNC để nâng năng suất nho lên 40-50 tấn/ha. Chị Tuyết Mai cho biết: Trang trại đang sản xuất thanh long ruột đỏ, dưa lưới và nho với diện tích khoảng 100 ha. Trong đó, dưa lưới, nho của trang trại được trồng hoàn toàn trong nhà màng với diện tích khoảng 10 ha, chiếm 1/10 diện tích nhưng lại chiếm tới 30% giá trị sản lượng của trang trại.

Tuy nhiên, việc đầu tư 10 ha này lại bằng, thậm chí lớn hơn 90 ha còn lại do đầu tư CNC như: thiết kế hệ thống tưới, sử dụng máy móc trong chăm sóc, nhân sự có kỹ năng, những chuyên gia về cây trồng, dinh dưỡng… Phải đầu tư CNC vào sản xuất thì mới cho ra sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao, tăng sức cạnh tranh với các sản phẩm nước ngoài.

Tại tỉnh Ninh Thuận, sau 5 năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TU ngày 10/10/2016 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC đã đem lại giá trị sản xuất đạt hơn 300 triệu đồng/ha/năm trên cùng một thửa đất, cao gấp ba lần so với phương thức sản xuất lạc hậu trước đây. Đặc biệt, việc chuyển đổi cây trồng kém hiệu quả như ngô, lúa sang mô hình trồng dưa lưới trong nhà màng doanh thu đạt từ 2-3 tỷ đồng/vụ.

Hay, trồng giống nho mới NH01-152 áp dụng CNC của nông dân thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, doanh thu đạt từ 1,5 đến 2 tỷ đồng/ha/năm. Đến nay, toàn tỉnh triển khai hơn 30 cánh đồng lớn sản xuất lúa, ngô, măng tây xanh, nho, với tổng diện tích hơn 3.642 ha; chuyển đổi sản xuất hiệu quả hơn 1.500 ha cây trồng cạn thay cho cây lúa kém hiệu quả trước đây; lựa chọn, xác định được 12 sản phẩm đặc thù và 62 sản phẩm OCOP có lợi thế cạnh tranh để tập trung đầu tư phát triển. Doanh nghiệp và nông dân đã ứng dụng công nghệ thâm canh, sản xuất an toàn theo hướng VietGAP trong nuôi tôm trên cát, trồng nho, măng tây xanh ngày càng được nhân rộng, đã làm thay đổi căn bản tư duy và cách tiếp cận với nền nông nghiệp hiện đại của nông dân, đem lại thu nhập cao gấp nhiều lần so với năm 2015.

Trên diện tích 13 ha ở ấp Gia Hòa, xã Xuân Trường, huyện Xuân Lộc (Đồng Nai), ông Trần Quang Tính, Giám đốc Công ty TNHH thương mại Trang trại Việt đã xây dựng một quy trình khép kín từ trồng trọt, chăn nuôi, sản xuất phân bón hữu cơ. Trong đó, chất thải chăn nuôi gà được dùng làm nguyên liệu sản xuất phân bón hữu cơ cung cấp cho trồng rau quả sạch trong nhà màng. Trang trại Việt hiện có hệ thống 20 nhà màng trồng rau, quả sạch với năm loại được chứng nhận đạt chuẩn GlobalGAP. Các sản phẩm này được cung cấp tiêu thụ chủ yếu cho hệ thống siêu thị mi-ni tại thành phố Hồ Chí Minh và xuất khẩu.

Ông Tính cho hay: Không thể áp dụng y nguyên nhà màng từ nước ngoài về ứng dụng để sản xuất nông nghiệp ở địa phương, bởi nhà màng mỗi nước phù hợp với khí hậu riêng nên bản thân ông đã tự cải tiến ra hệ thống làm mát để điều tiết tiểu khí hậu bên trong nhà màng. Ban đêm có thể kéo nhiệt độ xuống mức 20°C, ban ngày khoảng 30°C để phù hợp cho trồng các giống rau ôn đới ở Xuân Lộc.

Tạo đột phá từ chính sách

Ngày 29/1/2021, Tỉnh ủy Bến Tre đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TU về phát triển Bến Tre về hướng đông giai đoạn 2021-2025 và tầm nhìn đến năm 2030, trong đó có nuôi tôm CNC. Mục tiêu đến năm 2025, Bến Tre sẽ phát triển 4.000 ha nuôi tôm biển ứng dụng CNC, năm 2030 là 5.000 ha. Qua năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết tại ba huyện ven biển Bình Đại, Ba Tri, Thạnh Phú tổng diện tích nuôi tôm ứng dụng CNC đạt 50% với khoảng 2.000 ha, năng suất bình quân 12 tấn/ha/vụ, cao gấp bốn lần so với nuôi thâm canh trước đây, lợi nhuận trung bình từ 700 đến 800 triệu đồng/ha/vụ nuôi.

Gia đình ông Đặng Văn Bảy, xã Thạnh Phong, huyện Thạnh Phú (Bến Tre) thu nhập hơn 10 tỷ đồng mỗi năm nhờ nuôi tôm CNC. “Mô hình nuôi tôm CNC phải đầu tư khá lớn, trung bình khoảng 1 tỷ đồng/ha nhưng hiệu quả mang lại rất lớn do không dịch bệnh, nước xử lý kỹ nên tôm nhanh lớn. Cái khó là nông dân cần rất nhiều vốn để đầu tư”, ông Bảy nói.

Để giải quyết những vướng mắc và cụ thể hóa Nghị quyết của Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bến Tre đã ban hành kế hoạch phát triển nuôi tôm CNC với tổng kinh phí đầu tư hơn 10.705 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách nhà nước hơn 1.200 tỷ đồng, còn lại là vốn của dân, vốn doanh nghiệp đầu tư. Dự kiến đến năm 2025, sản lượng tôm biển ứng dụng CNC đạt 144 nghìn tấn, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt hơn 41%, giá trị sản xuất ngành tôm đạt 1 tỷ USD. Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre, Nguyễn Minh Cảnh cho biết: Thời gian tới, Bến Tre triển khai đồng bộ các giải pháp từ cơ chế, chính sách đến đầu tư hạ tầng, phát triển khoa học công nghệ; đẩy mạnh kêu gọi đầu tư, nhất là đầu tư nuôi tôm CNC và đầu tư nhà máy chế biến tôm…

Trong đó, tỉnh chú trọng phát triển các mô hình hợp tác, liên kết các hộ nuôi, cơ sở sản xuất nhỏ lẻ lại thành tổ hợp tác, hợp tác xã để tạo ra các vùng sản xuất nguyên liệu lớn; tập trung làm đầu mối liên kết với doanh nghiệp cung ứng vật tư đầu vào và tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị…

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát trển nông thôn tỉnh Đồng Nai, Cao Tiến Sỹ cho hay: Trên địa bàn đã thiết lập thêm bảy vùng trồng và sáu cơ sở đóng gói để mở rộng thị trường xuất khẩu. Đến nay, toàn tỉnh có 108 mã số vùng trồng với diện tích hơn 23.000 ha xuất khẩu đi thị trường Trung Quốc, Mỹ, EU, Australia, New Zealand. Ngoài trồng trọt, với thế mạnh là “thủ phủ” chăn nuôi lợn, gà của cả nước, Đồng Nai hiện có 442 trang trại (chiếm 21%) sử dụng công nghệ nuôi chuồng lạnh, chuồng kín.

Tỉnh cũng đã hỗ trợ xây dựng bảy vùng an toàn dịch bệnh được chứng nhận theo tiêu chuẩn của tổ chức Thú y thế giới (OIE) để phục vụ xuất khẩu. Cuối năm 2021, Tỉnh ủy Đồng Nai đã ban hành kế hoạch về phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC, nông nghiệp hữu cơ gắn với công nghiệp chế biến và thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn tỉnh đến năm 2025. Theo đó, địa phương sẽ tiếp tục thu hút các doanh nghiệp đầu tư thực hiện các dự án sản xuất, chế biến nông nghiệp ứng dụng CNC.

Tăng cường chuyển giao, ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất; xây dựng các dự án cánh đồng lớn để liên kết giữa các doanh nghiệp với các hợp tác xã, hộ nông dân, nhằm đẩy mạnh việc thực hiện chủ trương phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC theo hướng phát triển bền vững.

Là địa phương có gần 90% diện tích tự nhiên là đất nông nghiệp, với 70% người dân sống bằng nghề nông, Bình Phước luôn đặt nông nghiệp ở vị trí chiến lược quan trọng trong tiến trình phát triển nền kinh tế.

Theo đề án phát triển nông nghiệp ứng dụng CNC giai đoạn 2020 – 2025, tầm nhìn đến năm 2030, địa phương này sẽ có năm khu nông nghiệp CNC gồm: Đồng Xoài 68 ha với tổng mức đầu tư 264 tỷ đồng; Thanh Lễ 260 ha vốn đầu tư 1.402 tỷ đồng; Đồng Phú 496 ha khoảng 259 tỷ đồng, Hải Vương 650 ha khoảng 2.500 tỷ đồng; Khu trung tâm Nông nghiệp CNC quy mô 300 ha khoảng 179 tỷ đồng.

Bí thư Tỉnh ủy Bình Phước, Nguyễn Mạnh Cường cho biết: Trong chương trình hành động của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhiệm kỳ 2021-2026 và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Bình Phước lần thứ 11, nhiệm kỳ 2020-2025 có nội dung định hướng phát triển ngành nông nghiệp.

Cụ thể, ưu tiên phát triển nông nghiệp trên cơ sở phát huy các lợi thế so sánh và chuỗi giá trị, hướng vào các sản phẩm có giá trị kinh tế cao, theo hướng cụm, ngành, sản xuất hàng hóa tập trung theo tiêu chuẩn an toàn. Trong đó, tập trung vào ba nhiệm vụ quan trọng là tạo vùng nguyên liệu, chế biến và liên kết chuỗi…