Nhận diện, xử lý bất cập trong pháp luật kinh doanh

Theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), hệ thống pháp luật Việt Nam trong những năm gần đây được đánh giá đã có những bước cải cách đáng ghi nhận, góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp phản ánh vẫn còn những điểm phức tạp, chưa thật sự phù hợp với thực tiễn.

Thời gian qua, Chính phủ đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc cải cách hệ thống pháp luật nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và cạnh tranh. Nhiều văn bản pháp luật quan trọng đã được sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới, tập trung vào các lĩnh vực như đầu tư, đất đai, xây dựng, thuế và thương mại. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cũng được chú trọng với Nghị định số 168/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 của Chính phủ về đăng ký doanh nghiệp được ban hành đã tiếp tục đơn giản hóa quy trình, cho phép doanh nghiệp đăng ký trực tuyến, giảm thiểu giấy tờ và thời gian xử lý.

Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi thuế, như giảm thuế giá trị gia tăng đến hết ngày 31/12/2026 cũng tiếp tục giúp doanh nghiệp giảm bớt gánh nặng tài chính, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu còn nhiều biến động. Tuy nhiên, bên cạnh đó, hệ thống pháp luật kinh doanh tại Việt Nam vẫn tồn tại không ít hạn chế, khi còn nhiều doanh nghiệp cho rằng, các quy định pháp luật hiện hành còn phức tạp, thiếu minh bạch và chưa đồng bộ, gây khó khăn trong quá trình triển khai các hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Đã từng phải mang đến Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố Hà Nội (cũ) khoảng 10 kg tài liệu với hai người đi theo hỗ trợ bê hồ sơ để làm thủ tục gia hạn giấy chứng nhận đầu tư là phản ánh của bà Lê Thị Xuân Huế, đại diện Bower Group Asia. Theo bà Huế, doanh nghiệp vẫn gặp khó vì quy trình thủ tục hành chính trên thực tế vẫn rất rườm rà, thiếu đồng bộ. Để gia hạn giấy chứng nhận đầu tư cần phải có 10 bộ hồ sơ để gửi tới 10 bộ, ngành xin ý kiến, điều này gây chậm trễ quy trình, làm mất đi cơ hội của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát hàng hóa xuất nhập khẩu vẫn phát sinh bất cập, có trường hợp doanh nghiệp đã hoàn tất thủ tục nhập khẩu nhưng cán bộ quên cập nhật trên hệ thống, khiến cho hàng hóa không thể tái xuất và khó hoàn thuế.

Một vấn đề khác được Giám đốc Chiến lược và Phát triển Masan Group Lê Bá Nam Anh nêu ra, Masan hiện đang đối mặt với mức thuế phí rất cao, chiếm từ 40-60% doanh thu, trong khi bình quân trên thế giới chỉ từ 3-8%, nguyên nhân là do hệ thống pháp luật còn thiếu đồng bộ, nhiều quy định chồng chéo, làm tăng chi phí khi có sự trùng lặp giữa tiền cấp quyền khai thác trong Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 và thuế tài nguyên theo Luật Thuế Tài nguyên 2009 vốn có bản chất giống nhau, nhưng buộc doanh nghiệp phải nộp cả hai.

Còn theo lo ngại của Trưởng nhóm Kỹ thuật Tiểu ban Thực phẩm và Dinh dưỡng EuroCham Nguyễn Hồng Uy, dự thảo sửa đổi Nghị định số 15/2018/NĐ-CP có thể sẽ làm tăng thủ tục hành chính khi hồ sơ đăng ký sản phẩm bị nâng từ 7 lên 41 mục, bao gồm cả những thông tin nhạy cảm như quy trình sản xuất, máy móc, thông số kỹ thuật, dễ dẫn tới lộ bí mật công nghệ. Ngoài ra, nếu mỗi lần đổi công nghệ đều phải xin phép lại, doanh nghiệp sẽ khó cải tiến, đi ngược tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Phó Tổng Thư ký VCCI Đậu Anh Tuấn cho biết, dù cải cách pháp luật đã được triển khai trong hơn 20 năm qua, nhưng doanh nghiệp vẫn gặp khó vì những quy định chồng chéo, mâu thuẫn hoặc lỗi thời, thậm chí có văn bản tồn tại gần 20 năm không còn phù hợp. Một số luật mới ban hành năm 2025 cũng đã bộc lộ vướng mắc ngay khi áp dụng, nhiều lĩnh vực trọng điểm như đất đai, đầu tư, năng lượng tái tạo, môi trường, đổi mới sáng tạo,… bị chậm tiến độ do pháp lý thiếu đồng bộ, làm giảm hiệu quả đầu tư. Vì vậy, tháo gỡ rào cản pháp lý vừa là nhu cầu cấp bách vừa là cơ hội cải cách mạnh mẽ, nhất là khi Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã tạo thêm niềm tin và kỳ vọng cho cộng đồng doanh nghiệp vào một môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững.

Trước những vướng mắc nêu trên của các doanh nghiệp đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về một đợt cải cách pháp luật kinh doanh toàn diện hơn theo hướng minh bạch, đồng bộ và phù hợp với thực tiễn để thúc đẩy môi trường kinh doanh, tạo động lực phát triển kinh tế bền vững trong giai đoạn mới. Trong đó, việc rà soát và sửa đổi pháp luật phải bảo đảm đồng bộ, nhất quán giữa các bộ, ngành, có định hướng rõ ràng, tập trung tháo gỡ một cách trọng tâm, trọng điểm, tránh tình trạng có luật khung nhưng thiếu luật cụ thể.

Cùng với đó, cần có cơ chế tham vấn rộng rãi, lấy ý kiến doanh nghiệp ngay từ giai đoạn dự thảo để bảo đảm quy định sát thực tiễn và dễ áp dụng, có như vậy mới giúp Việt Nam cải cách thể chế một cách toàn diện, tận dụng tối đa tiềm năng kinh tế, củng cố vị thế là một điểm đến đầu tư hấp dẫn và bền vững trên bản đồ thế giới.