Người giữ “hồn” then cổ

Nghệ nhân ưu tú Nông Thị Lìm

Trải qua hơn 30 năm học và thực hành then, đến nay, dù đã bước vào tuổi 72 nhưng bà vẫn có khả năng ghi nhớ, thực hiện được tất cả các nghi lễ, nghi thức trong lĩnh vực then và thường xuyên hoạt động thực tế khi cộng đồng dân cư có nhu cầu. Cụ thể như: nghi thức, nghi lễ cầu an, cầu tài, giải hạn, lễ khao tổ, chúc thọ, mừng nhà mới… Dù đến với nghệ thuật then khá muộn khi đã trên 40 tuổi, nhưng với niềm đam mê then từ lâu và thuận lợi từ phía gia đình nên bà rất chăm chỉ học và học rất nhanh. Bà Lìm chia sẻ: “Hiện nay, then tín ngưỡng (hay còn gọi là then cổ) vẫn chiếm vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào dân tộc. Đàn tính – hát then quy tụ, gắn kết mọi thành phần trong cộng đồng, giúp họ vượt qua khó khăn, hoạn nạn và có niềm tin tốt đẹp ở tương lai phía trước. Tôi làm then cũng vì cái tâm muốn giúp người, cứu người chứ không vì lợi nhuận”.

“Cái tâm” của bà thể hiện rõ nhất ở kết quả trong suốt quá trình hành nghề, nhiều năm qua, bà luôn bận rộn làm lễ then đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng tâm linh cho rất nhiều gia đình trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn và nhiều tỉnh, thành khác trong cả nước.

Không những thế, trong các kỳ liên hoan nghệ thuật hát then đàn tính, các hội thi văn nghệ, tiếng hát người cao tuổi của tỉnh Lạng Sơn hay toàn quốc, bà đều tham dự và cống hiến rất nhiều tiết mục then cổ hay và đặc sắc. Đáng tự hào hơn nữa là vào đầu tháng 12/2017, bà là một trong 6 nghệ nhân trong nhóm hát then của tỉnh Lạng Sơn biểu diễn tại Paris, Pháp.

Nặng lòng với then, cùng với tâm huyết bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, bà đã truyền dạy cho hơn 50 học trò là những người có chung niềm đam mê và yêu then. Tất cả học trò sau khi học và thành nghề đều thực hành tốt các nghi thức then tín ngưỡng, trình bày, biểu diễn thuần thục một số làn điệu then cổ và mới. Đồng thời trở thành điểm tựa tinh thần của bà con trong vùng; nhiều học trò của bà là những hạt nhân văn nghệ có nhiều thành tích đóng góp cho phong trào văn hóa, văn nghệ ở cơ quan, đơn vị và nơi cư trú.

Với những đóng góp trong việc bảo tồn và phát huy then cổ, bà Lìm đã nhận được nhiều giải thưởng: huy chương vàng tiết mục Lễ hội truyền thống – Ngày hội Văn hoá, thể thao và du lịch tỉnh Lạng Sơn lần thứ IV năm 2008; giải nhất trích đoạn “Lễ mừng thọ” – Ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch vùng Đông Bắc tại Phú Thọ lần thứ VII năm 2010; bà còn được nhận kỷ niệm chương của Bộ trưởng Bộ VHTTDL vì sự nghiệp Văn hóa, Thể thao và Du lịch… Đặc biệt, năm 2015, bà đã vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú về loại hình tập quán xã hội và tín ngưỡng dân gian tỉnh Lạng Sơn, vì có cống hiến xuất sắc trong giữ gìn và phát huy di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam.

Bà Triệu Thủy Tiên, Phó Chủ tịch Hội Bảo tồn dân ca tỉnh Lạng Sơn cho biết: “Bà Nông Thị Lìm không chỉ là người tâm huyết với những làn điệu then cổ mà còn là người có nhiều cống hiến và đóng góp lớn trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc. Chúng ta rất cần những tấm lòng thiết tha với văn hóa dân gian cổ như thế”.