Người dân Mai Pha: Tăng thu từ nghề làm bánh ngải

- Đã từ lâu, bánh dày lá ngải (bánh ngải) trở thành món ẩm thực mang đậm dấu ấn của người Tày ở Xứ Lạng. Trải qua nhiều thế hệ, món bánh này vẫn được người dân trong tỉnh, nhất là người dân xã Mai Pha (thành phố Lạng Sơn) gìn giữ, lưu truyền và được kinh doanh mang lại thu nhập thường xuyên.

Chỉ với gạo nếp, lá ngải cứu, vừng và đường phèn, những người dân xã Mai Pha đã có thể làm ra những chiếc bánh tròn đều, căng bóng và dẻo thơm. Với hơn 20 năm kinh nghiệm làm bánh nên chị Hoàng Thị Chiến (47 tuổi) thôn Khòn Khuyên làm bánh ngải rất nhanh và đều tay. Chị Chiến cho biết: Để làm được những chiếc bánh ngải ngon, dẻo, màu xanh đều, tôi phải chọn gạo nếp ngon không được lẫn gạo tẻ, đường làm bánh là đường phên, có màu vàng, ngọt, không có sạn. Còn lá ngải phải là những lá tươi, non, có màu xanh thẫm. Trung bình mỗi ngày, gia đình tôi làm và bán ra thị trường khoảng 300 chiếc; vào các dịp lễ, tết thì nhiều nhất lên tới 2.000 chiếc/ngày.

Người dân xã Mai Pha chế biến bánh ngải

Sau khâu chọn nguyên liệu, người dân Mai Pha lấy gạo nếp ngâm với nước để qua đêm, sáng hôm sau vớt lên, để ráo nước và đồ chín thành xôi. Lá ngải được luộc chín, vớt ra rồi vắt sạch nước, sau đó đem giã. Tiếp đó, xôi và lá ngải được cho vào cối giã đến khi hai nguyên liệu quyện làm một, mịn, dẻo và có màu xanh. Cuối cùng, người làm bánh chỉ cần nặn từng chiếc bánh, tra nhân (vừng, lạc trộn với đường phên) rồi gói thành từng gói 10 cái.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, nghề làm bánh ngải xuất hiện từ rất lâu đời ở xã Mai Pha và được thế hệ đi trước trao truyền cho thế hệ sau. Hiện trên địa bàn xã có gần 50 hộ tại các thôn: Khòn Khuyên, Khòn Phổ, Co Măn… thường xuyên làm bánh ngải để bán. Trung bình mỗi hộ làm và bán khoảng 200 đến 300 chiếc/ngày; vào dịp lễ, tết, mỗi hộ làm và bán ra thị trường từ 1.000 đến 2.000 chiếc/ngày. Trừ chi phí mỗi hộ thu nhập khoảng 5 triệu đồng/tháng. Hiện tại, ở xã có Hợp tác xã (HTX) Bánh truyền thống Mai Pha mới được thành lập. Bà Đinh Thị Yến, Giám đốc HTX Bánh truyền thống Mai Pha cho biết: HTX được thành lập từ năm 2020, ban đầu có 9 thành viên. HTX chủ yếu sản xuất các loại bánh truyền thống của đồng bào dân tộc Lạng Sơn, trong đó có món bánh ngải. Không chỉ phục vụ nhu cầu thưởng thức của gia đình mà thời gian qua, món bánh ngải được các thành viên HTX sản xuất, cung cấp cho thị trường. Với việc duy trì sản xuất thường xuyên, thị trường tương đối ổn định nên trừ chi phí, trung bình mỗi thành viên có thêm thu nhập 5 triệu đồng/tháng từ làm bánh ngải.

Trước đây, bánh ngải chỉ xuất hiện trong các dịp lễ, tết, Tết Thanh minh… Tuy nhiên ngày nay, món bánh này được phục vụ nhu cầu thưởng thức hằng ngày của người dân và khách du lịch nên được bày bán rộng rãi tại các chợ: Đông Kinh, Giếng Vuông, Chi Lăng hoặc các điểm du lịch ở thành phố Lạng Sơn với giá từ 20.000 đến 30.000 đồng/10 cái.

Bà Hoàng Minh Thảo, Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin thành phố Lạng Sơn cho biết: Bánh ngải là đặc sản của Lạng Sơn ngày càng được ưa chuộng trên thị trường. Thời gian qua, phòng đã tích cực phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan đưa món bánh này vào để quảng bá, giới thiệu, trưng bày tại các lễ hội diễn ra ở trong và ngoài địa bàn thành phố. Để ngày càng có nhiều người dân nhất là du khách biết đến món bánh này. Năm 2021, chúng tôi sẽ đăng ký phân hạng OCOP (mỗi xã một sản phẩm) cho món bánh truyền thống, trong đó có bánh ngải của thành phố Lạng Sơn. Đồng thời, phòng cũng phối hợp tuyên truyền, vận động người dân nhất là người dân xã Mai Pha tiếp tục trao truyền cách làm và lưu giữ những giá trị văn hóa, ẩm thực của món bánh này.

Với hương vị đặc trưng, màu sắc hấp dẫn nên thời gian qua, không chỉ có người dân mà những du khách từ xa ghé thăm cũng rất thích thưởng thức món bánh ngải được làm từ bàn tay của những người dân xã Mai Pha. Chị Phạm Hồng Hạnh, du khách đến từ Hà Nội cho biết: Tôi lên Lạng Sơn rất nhiều lần và rất ấn tượng với món bánh dày lá ngải. Lần nào lên, tôi cũng phải tìm mua ăn và mang về làm quà. Dù làm bằng lá ngải nhưng bánh không bị đắng mà ngược lại còn rất thơm, dẻo. Có lần bạn tôi ở trong Sài Gòn còn nhờ đặt mua cả mấy trăm cái gửi vào trong đó.

Giá thành phải chăng, hương vị đặc trưng nên không quá lạ khi bánh ngải trở thành món ăn truyền thống nổi tiếng của người dân Xứ Lạng. Tin rằng với sự trao tuyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, món bánh ngải ở xã Mai Pha sẽ luôn được gìn giữ và trở thành một trong những đặc sản ngày càng hấp dẫn khách du lịch khi đến Lạng Sơn.