Nâng cao chất lượng, hiệu quả thỏa ước lao động tập thể

Một nội dung trọng tâm mà các cấp Công đoàn tập trung thực hiện trong năm 2015 là chương trình: “Nâng cao chất lượng thương lượng ký kết và thực hiện có hiệu quả thỏa ước lao động tập thể”. Những bản thỏa ước được ký kết sẽ góp phần đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của hai bên trong quan hệ lao động.

Thoả ước lao động tập thể dần đi vào thực chất

Vùng Đông Nam bộ có số lượng khu công nghiệp lớn nhất cả nước (Ảnh: K.V)

Đông Nam Bộ là vùng có số lượng khu công nghiệp được thành lập nhiều nhất cả nước với trên 100 khu công nghiệp, chiếm 33,9% số khu công nghiệp của cả nước. Khu vực này cũng đã thu hút hàng triệu lao động từ khắp các vùng, miền đến làm việc, do đó, mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động luôn được các cấp, các ngành, địa phương, doanh nghiệp…, nhất là tổ chức Công đoàn ở các địa phương khu vực Đông Nam bộ đặc biệt quan tâm, trong đó, việc ký kết thỏa ước lao động tập thể luôn được đặt lên hàng đầu.

Theo quy định của pháp luật lao động, thỏa ước lao động tập thể là văn bản thoả thuận giữa tập thể lao động và người sử dụng lao động về quyền lợi và nghĩa vụ của hai bên trong quan hệ lao động. Qua kiểm tra thực tế tại các doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất kinh doanh ở Đông Nam bộ thời gian qua cho thấy, nhiều doanh nghiệp đã duy trì việc ký kết và thực hiện thỏa ước lao động tập thể; đồng thời, thường xuyên xem xét sửa đổi, bổ sung nội dung của thỏa ước cho phù hợp với khả năng, điều kiện của doanh nghiệp cũng như người lao động. Nội dung thỏa ước của nhiều doanh nghiệp có nhiều điểm có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật như: Chế độ hiếu hỷ, bảo đảm việc làm, mức lương cơ bản, chế độ nâng bậc lương, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi, chế độ bồi dưỡng sức khỏe, trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động, chế độ ăn giữa ca, tặng quà sinh nhật, trợ cấp khó khăn đột xuất, thi đua khen thưởng và các chế độ phúc lợi khác.

Ông Đỗ Văn Cường – Chủ tịch Công đoàn Công ty cổ phần Kết cấu kim loại và Lắp máy dầu khí đóng trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cho biết, Công ty hiện đang sử dụng 1.672 lao động. Việc ký kết thỏa ước đã tạo nên sự đoàn kết, nhất trí cao trong nội bộ Công ty, quyền và nghĩa vụ của mọi người, mọi chức vụ đều được tôn trọng. Ban Chấp hành Công đoàn và lãnh đạo Công ty đã xây dựng được quy chế làm việc “mở”. Vì thế, trong bất cứ thời điểm nào, nếu có vấn đề bất thường phát sinh thì Công đoàn và lãnh đạo Công ty kịp thời xem xét và giải quyết. Các quyền lợi của người lao động được xem xét kỹ để thương lượng và thỏa thuận.

Tại Đồng Nai, từ sau khi Liên đoàn lao động tỉnh có kế hoạch về nâng cao chất lượng thương lượng, ký kết và thực hiện có hiệu quả thỏa ước lao động tập thể giai đoạn 2013 – 2018, nội dung này càng được đẩy mạnh thực hiện tại cơ sở. Tính đến nay, toàn tỉnh đã có trên 795 doanh nghiệp ký kết thỏa ước lao động tập thể trong tổng số 1.192 doanh nghiệp, đạt trên 66%.

Theo đánh giá của Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai, đã có những bản thỏa ước được ký mới đáp ứng yêu cầu về mặt chất lượng. Theo đó, thỏa ước trở nên ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ để thực hiện và có những điều khoản có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật từ các chế độ lương, thưởng, chăm sóc sức khỏe, khen thưởng đến các chế độ phúc lợi…; từ đó, tạo được không khí dân chủ, đồng thuận, khuyến khích người lao động yên tâm gắn bó và cống hiến hết mình vì sự phát triển của doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp đã thực sự nghiêm túc và có ý thức tích cực trong việc thương lượng, ký kết thỏa ước; thường xuyên cùng với Công đoàn quan tâm sửa đổi, bổ sung các điều khoản cho phù hợp với chính sách mới của Nhà nước có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của người lao động.

Nhằm nâng cao chất lượng các bản thỏa ước, thời gian qua, Công đoàn khu công nghiệp Biên Hòa (Đồng Nai) đã triển khai thí điểm về đổi mới quy trình, hình thức, nội dung thương lượng, ký kết để có những bản thỏa ước thực sự của người lao động, trong đó, họ được tham gia suốt quá trình xây dựng, thương lượng, ký kết và thực hiện. Hiện tại, trên địa bàn các khu công nghiệp Biên Hòa đã có 247/356 đơn vị đã ký kết thỏa ước, đạt tỷ lệ 69,4% trong tổng số các doanh nghiệp đã có Công đoàn cơ sở. Ông Nguyễn Văn Thắng – Chủ tịch Công đoàn khu công nghiệp Biên Hòa cho biết, dù chưa đạt 100% thỏa ước được ký kết theo quy trình mới, nhưng nhiều bản thỏa ước với “Nội dung thật, đối tác thật, thương lượng thật và thực hiện thật” đã khắc phục được tình trạng quy trình xây dựng dự thảo thỏa ước không xuất phát từ nguyện vọng, đề xuất của người lao động, quá trình thương lượng không có sự tham gia của người lao động.

Còn tại Bình Dương, theo thống kê của Liên đoàn lao động tỉnh, hiện đã có trên 70% số doanh nghiệp ngoài Nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có tổ chức công đoàn cơ sở thương lượng và ký kết thỏa ước lao động tập thể, 80% trở lên bản thoả ước lao động tập thể được thương lượng, ký kết bảo đảm chất lượng, có nhiều điều khoản có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật.

Lãnh đạo Liên đoàn lao động tỉnh Bình Dương cho biết, một trong những yêu cầu đặt ra là các bản thoả ước lao động tập thể phải đi vào thực chất, khắc phục tính hình thức trong thương lượng, ký kết và thực hiện thoả ước lao động tập thể. Theo đó, chỉ tiêu cụ thể đề ra là đến năm 2018, Bình Dương tiếp tục phấn đấu có trên 70% số doanh nghiệp ngoài Nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có tổ chức Công đoàn cơ sở thương lượng và ký kết thoả ước lao động tập thể, 80% trở lên bản thoả ước lao động tập thể được thương lượng, ký kết bảo đảm chất lượng, có nhiều điều khoản có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật.

Tiếp tục nâng cao chất lượng những bản thoả ước

Đưa đón công nhân có hoàn cảnh khó khăn về quê đón Tết (Nguồn: Báo Bình Dương)

Mặc dù đạt những kết quả khả quan bước đầu trong việc thương lượng, ký kết được các bản thỏa ước, tuy nhiên hiện nay, tại nhiều doanh nghiệp, thực tế chất lượng thỏa ước vẫn chưa cao; vẫn còn những bản thỏa ước chỉ mang tính hình thức, nội dung sao chép Luật, quá trình thương lượng chưa tuân thủ theo đúng quy trình, nội dung thỏa thuận chưa cụ thể. Tại một vài doanh nghiệp, do hình thức công khai thỏa ước chưa phù hợp nên người lao động khó nắm bắt thông tin và không biết là đơn vị có thỏa ước hay không? Nội dung thỏa ước quy định những gì? Cũng còn một số bản thỏa ước dù được ký nhưng chưa tổ chức lấy ý kiến của người lao động. Có trường hợp chủ sử dụng lao động né tránh thương lượng, ký kết thỏa ước. Tại một số địa phương, số doanh nghiệp tổ chức ký kết thoả ước lao động tập thể vẫn còn thấp, như: Tại Bà Rịa – Vũng Tàu, toàn tỉnh chỉ mới có 291/524 doanh nghiệp có tổ chức Công đoàn ký kết thoả ước lao động tập thể, đạt tỷ lệ 56%. Nhiều doanh nghiệp tuy có ký kết thoả ước lao động tập thể, nhưng chất lượng còn hạn chế, điển hình như ở công ty Trách nhiệm hữu hạn kỹ thuật Việt – Mỹ đóng trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Bản thoả ước lao động tập thể của doanh nghiệp này mới chỉ là sao chép lại một số nội dung của Bộ luật Lao động. Mặc dù được viết khá dài, nhưng lại chưa có một điều khoản nào được thông qua bằng con đường thương lượng và thực sự có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật.

Theo ông Nguyễn Trung Ngạn – Phó Ban Chính sách pháp luật, Liên đoàn lao động tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, chủ yếu vẫn là do công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, đặc biệt là các quy định của pháp luật về thỏa ước lao động đến các doanh nghiệp còn hạn chế. Người sử dụng lao động, tập thể lao động cũng chưa nhận thức được đầy đủ về sự cần thiết trong ký kết và thực hiện thoả ước. Ngoài ra, do năng lực và kỹ năng đàm phán, thương lượng của Công đoàn còn yếu, chưa tương xứng với năng lực của người sử dụng lao động, chưa thật sự đáp ứng nhu cầu và đòi hỏi của người lao động.

Thực tiễn cho thấy, để nâng cao chất lượng tất cả các bản thỏa ước thì công tác tuyên truyền để doanh nghiệp hiểu và ý thức đầy đủ về trách nhiệm của họ trong việc ký kết và thực hiện hiệu quả thỏa ước là yếu tố quan trọng. Lợi ích từ các bản thỏa ước chất lượng có phần thuộc về người lao động, nhưng đồng thời, phía chủ sử dụng lao động chính là đối tác hưởng lợi lớn nhất. Bởi vì, có bản thỏa ước chất lượng sẽ mang lại lợi quyền cho người lao động, làm cho họ yên tâm gắn bó với doanh nghiệp, đem hết khả năng đóng góp cho doanh nghiệp, làm tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, mang thêm nhiều lợi nhuận cho doanh nghiệp. Và để khơi thông ý thức trách nhiệm của chủ doanh nghiệp tiến tới đồng thuận thương lượng, ký kết thỏa ước chất lượng phụ thuộc nhiều vào năng lực của cán bộ Công đoàn cơ sở. Không chỉ nâng cao chất lượng, các địa phương tiếp tục phấn đấu tăng số lượng của các bản thoả ước lao động tập thể trong những năm tới.

Theo kế hoạch của Liên đoàn Lao động tỉnh Bình Dương, từ nay đến 2018, toàn tỉnh sẽ phấn đấu có khoảng 1.011 doanh nghiệp trên địa bàn ký kết thoả ước, đạt tỷ lệ khoảng 70% so với tổng số doanh nghiệp có Công đoàn cơ sở. Trong đó, đa số các bản thỏa ước đều đảm bảo yêu cầu về chất lượng, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ thực hiện với những điều khoản có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật. Để nâng cao năng lực thương lượng, ký kết trong năm 2015, Liên đoàn Lao động tỉnh Bình Dương đã và đang tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ Công đoàn cấp trên cơ sở và Công đoàn cơ sở có đông công nhân lao động nhằm tổ chức, đào tạo và thành lập đội ngũ chuyên gia hướng dẫn đàm phán, thương lượng thoả ước tập thể được lựa chọn từ Liên đoàn Lao động tỉnh và Công đoàn cấp trên cơ sở. Các chuyên gia này sẽ hỗ trợ các Công đoàn cơ sở tiến hành thương lượng với chủ doanh nghiệp để ký thoả ước. Cùng với đó, sẽ xây dựng và phổ biến những thoả ước mẫu để các doanh nghiệp và Công đoàn cơ sở có căn cứ ban đầu, tham khảo để xây dựng thỏa ước tại đơn vị.

Có thể khẳng định, hiện nay, các cấp Công đoàn tại các địa phương khu vực Đông Nam bộ đang tiếp tục nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ Công đoàn các cấp, người sử dụng lao động và người lao động về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc thương lượng, ký kết và thực hiện thoả ước lao động tập thể trong tình hình mới. Bên cạnh đó, các địa phương cũng đã tích cực tăng cường vai trò của Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở trong việc hỗ trợ Công đoàn cơ sở thương lượng, ký kết và thực hiện thỏa ước lao động tập thể; đại diện cho người lao động thương lượng, ký kết thoả ước ở những doanh nghiệp chưa có Công đoàn cơ sở. Đồng thời, Công đoàn cấp trên cơ sở tổ chức đánh giá chất lượng thoả ước lao động tập thể của Công đoàn cơ sở trực thuộc và đánh giá chất lượng thỏa ước tập thể ở cấp mình.

Theo Dangcongsan.vn