Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở với Nga

Mỹ tuyên bố rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở. (Minh họa của Lizzie Gill, ảnh của Doug Mills/The New York Times and Getty Images)

Các quan chức cấp cao Nhà Trắng khẳng định, việc rút khỏi Hiệp ước sẽ chính thức được thực hiện sau sáu tháng, theo các điều khoản của thỏa thuận này.

Hiệp ước Bầu trời mở đa phương, được ký năm 1992 tại Helsinki (Phần Lan), bởi đại diện 23 quốc gia thành viên Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu, được xây dựng với sự tham gia tích cực của Moscow và đến nay, đã có 34 quốc gia tham gia. Hiệp ước cho phép 34 quốc gia thành viên công khai thu thập thông tin về các lực lượng vũ trang của nhau, có quyền tiến hành các chuyến bay không vũ trang qua vùng trời của nhau để theo dõi các hoạt động quân sự, theo các hạn ngạch bay đã được thống nhất từ trước. Nói cách khác, thỏa thuận này cho phép các quốc gia thành viên giám sát các hoạt động quân sự của nhau trong chừng mực cụ thể và có sự nhất trí chung.

Được biết, trước đó, tờ New York Times dẫn nguồn tin từ chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cho biết, việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở cũng đồng nghĩa Tổng thống Trump sẽ từ chối gia hạn Hiệp ước cắt giảm và hạn chế vũ khí tấn công chiến lược (START mới, còn gọi là START-3) do Nga và Mỹ ký năm 2010, và sẽ hết hiệu lực vào tháng 2-2021.

Ngay sau tuyên bố của Mỹ, Bộ Ngoại giao Nga khẳng định sẽ có kế hoạch đáp trả việc Mỹ đơn phương rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở, đồng thời khẳng định, Mỹ cáo buộc Nga vi phạm các thỏa thuận của hiệp ước là hoàn toàn không có căn cứ. Phát biểu chiều 21-5, ông Vladimir Ermakov, Giám đốc Cục không phổ biến vũ khí và kiểm soát vũ khí, thuộc Bộ Ngoại giao Nga, khi trả lời câu hỏi của phóng viên về phản ứng của Nga trước việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận này, đã khẳng định, Nga có kế hoạch hành động cụ thể, nhưng trước tiên phải chờ xác nhận chính thức từ phía chính quyền Washington. Ông Ermakov nói: “Chúng tôi luôn có kế hoạch B. Mỹ đã không thể hiện mình là đối tác đáng tin cậy trong một thời gian dài, vì vậy chúng tôi phải lên kế hoạch cho các hoạt động trong tương lai”.

Ông Ermakov đồng thời cũng nêu rõ, hiện Nga chưa nhận được bất kỳ thông báo chính thức nào từ phía Mỹ về việc rút khỏi thỏa thuận. Ông nói thêm: “Cho đến nay, tình hình vẫn như vậy. Mỹ vẫn đang ràng buộc bởi thỏa thuận với chúng tôi. Chúng tôi sẽ chờ đợi trong vài ngày tới, và trong mọi trường hợp chúng tôi sẽ đưa ra quan điểm chính thức”.

Trong khi đó, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu toàn diện châu Âu và quốc tế, thuộc Trường Kinh tế cao cấp (Nga), một chuyên gia tại Câu lạc bộ quốc tế Valdai, nhà kinh tế Dmitry Suslov cho rằng, sẽ là vô nghĩa nếu Nga vẫn tiếp tục tham gia Hiệp ước Bầu trời mở, khi Mỹ đã rời khỏi thỏa thuận này, bởi vì điều đó sẽ giúp Washington có lợi thế khi nắm được thực trạng của lực lượng vũ trang Nga. Ông Suslov cũng tin rằng, quyết định của Mỹ sẽ làm trầm trọng thêm tình hình chính trị, quân sự ở khu vực châu Âu – Đại Tây dương và làm xấu đi mối quan hệ giữa Nga và NATO. Chuyên gia Suslov cũng nhấn mạnh, Hiệp ước Bầu trời mở là một trong số ít các thỏa ước còn tồn tại, để bảo đảm tính minh bạch giữa các bên.