Khám phá ngôi đền độc đáo bậc nhất vùng Đông Bắc

Đền Cửa Ông nằm trên một ngọn đồi cao khoảng 100m, thuộc khu 9A, phường Cửa Ông, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

Đền cách trung tâm thành phố Hạ Long 40 km về phía Đông Bắc, với địa thế Toạ sơn hướng hải.

Nơi đây thờ Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng cùng nhiều nhân vật nổi tiếng thời nhà Trần và cũng là nơi diễn ra Lễ hội đền Cửa Ông hằng năm.

Đền Cửa Ông đã trải qua lịch sử hơn 700 năm, trước đây được xây dựng thành ba khu: Đền Hạ, đền Trung và đền Thượng. Sau hai cuộc chiến tranh, đền Trung và đền Hạ đã bị phá hoại hoàn toàn, sau khi chiến tranh kết thúc mới trùng tu và phục dựng lại như bây giờ.

Đền Hạ được xây lại trên nền đất cũ, mặt bằng rộng rãi. Đền có kết cấu chữ Nhị gồm ba gian bái đường, ba gian hậu cung. Nơi đây thờ Trung Thiên Long Mẫu là một vị thủy thần.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam, Hưng Nhượng Đại Vương được suy tôn là Đức Đệ Tam Phó Súy Đông Hải Đại Vương Trần Quốc Tảng, còn trong nghi thức hầu đồng người ta thường thỉnh ông là: Đức Ông Đệ Tam hay Đệ Tam Đức Thánh Ông Cửa Suốt Cửa Đông. Vì vậy Đền Cửa Ông là Đền chính thờ Đức Ông Đệ Tam để tưởng nhớ công lao của Ngài.

Trước khi thờ Trần Quốc Tảng, đền Cửa Ông gọi là Miếu Hoàng Tiết chế. Khi đó thờ Hoàng Cần, là người địa phương có nhiều công đánh phá giặc cướp, được các triều vua phong “Khâm sai Đông Đạo Tiết chế.” Hiện nay đền Trung là nơi thờ tướng quân.

Đền Thượng xây hình chữ Công với ba gian bái đường. Đây là đền duy nhất thờ đầy đủ gia thất Trần Hưng Đạo và các cận thần của ông còn lại đến ngày nay. Bên trong đền Thượng, có rất nhiều tượng thờ các nhân vật nối tiếng của nhà Trần. Có hơn 30 pho tượng lớn, nhỏ, được bố trí thành 10 hàng ngang. Trong đó, đã xác định rõ 23 pho tượng nhân thần có danh tính.

Bên trái đền Thượng là đền Quan Châu. Bên phải là một ngôi chùa, thờ Thích Ca Mâu Ni cùng các chức sắc nhà Phật và thiên đình. Đặc biệt ở ngôi chùa này có thờ Tuệ Trung Thượng sĩ. Phía sau đền Thượng là lăng Trần Quốc Tảng.

Không chỉ là nơi cúng bái tâm linh, hàng năm đền Cửa Ông còn tổ chức Lễ hội Đền Cửa Ông, là một trong những lễ hội lớn trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, vào ngày mùng 3/2 (Âm lịch) hằng năm.

Bắt đầu là lễ dâng hương, sau đó là lễ rước bài vị Trần Quốc Tảng từ đền Cửa Ông ra miếu vườn Nhãn – là nơi mà theo truyền thuyết Đức Ông trôi dạt vào hóa thần và quay về Đền.

Trong những ngày diễn ra lễ hội còn có các hoạt động văn hóa như múa rồng, thi bày mâm cỗ hoa quả, dâng lễ vật lên Đức Ông cùng với những trò chơi dân gian như cờ bỏi, bịt mắt đập niêu,…

Lễ hội đền Cửa Ông của Quảng Ninh đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia vào cuối năm 2016. Đồng thời vào cuối năm 2017, đền Cửa Ông được Chính phủ xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt./.