Hướng nào tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước ngành công thương?

Ðến nay, tất cả các tập đoàn, tổng công ty (TÐ, TCT), công ty trực thuộc Bộ Công thương đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt đề án tái cơ cấu (TCC) giai đoạn 2012-2015. Tuy nhiên, quá trình này cũng gặp không ít khó khăn, vướng mắc. Ðể thực hiện TCC đồng bộ, hiệu quả doanh nghiệp nhà nước ngành Công thương đòi hỏi Chính phủ, Bộ Công thương cùng các DN chung tay nỗ lực tháo gỡ khó khăn.

Tập trung vào những ngành, lĩnh vực then chốt

Năm 2013 là năm đầu tiên thực hiện đề án TCC của Bộ Công thương với bước đầu đạt kết quả theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ. Bộ đã rà soát, xác định lại nhiệm vụ, ngành nghề kinh doanh chính. Các TÐ, TCT chỉ kinh doanh những ngành chính và những ngành liên quan phục vụ trực tiếp ngành nghề kinh doanh chính. Kiên quyết thoái vốn tại những ngành nghề không thuộc diện ngành, nghề kinh doanh chính như ngân hàng, tài chính, chứng khoán hoặc bất động sản. Từ tháng 4 đến 9-2013, Bộ đã bàn giao hai công ty cổ phần về TCT Ðầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) quản lý và chuyển hai công ty TNHH một thành viên thành công ty cổ phần. Ðến thời điểm hiện nay, Bộ Công thương còn quản lý 30 DN gồm năm tập đoàn kinh tế 100% vốn nhà nước, một tập đoàn cổ phần, năm TCT 100% vốn nhà nước, năm TCT cổ phần và chín công ty cổ phần.

Ðối với Tập đoàn Ðiện lực Việt Nam (EVN), đề án TCC giai đoạn 2012 – 2015, EVN không còn đơn vị thuộc diện cổ phần hóa (CPH), chỉ có các đơn vị thuộc diện thoái vốn và giảm vốn góp đến hết năm 2015. Hiện EVN đã hoàn tất việc chuyển nhượng một triệu cổ phần tại công ty cổ phần Bảo hiểm Toàn cầu (GIC) từ EVN sang Công ty International ERGO, giảm tỷ lệ sở hữu của EVN từ 22,5% xuống còn 20%, thu về 26 tỷ đồng. Ðối với Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (VINACOMIN) đã thực hiện chuyển đổi các đơn vị thành chi nhánh thuộc công ty mẹ; cổ phần hóa DN; sắp xếp các trường cao đẳng nghề của Tập đoàn; thoái vốn ngoài ngành và TCC vốn đầu tư vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh (SXKD). Trong khi đó, Tập đoàn Dệt may Việt Nam (VINATEX) đã xây dựng được phương án cổ phần hóa toàn Tập đoàn, thoái vốn ở bảy đơn vị thuộc các lĩnh vực ngoài ngành như ngân hàng, SXKD bia, bất động sản và đang tiếp tục chỉ đạo thoái vốn tại một số lĩnh vực như chứng khoán, ngân hàng, tài chính để lành mạnh hóa và minh bạch tài sản.

Vừa qua, tại Hội nghị đánh giá công tác TCC doanh nghiệp nhà nước và quán triệt thực hiện Nghị định 99/2012/NÐ-CP, Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng nhận định, sau một năm thực hiện, công tác TCC doanh nghiệp nhà nước nhằm làm cho các TÐ, TCT hoạt động trong các lĩnh vực của ngành công thương mạnh hơn, trở thành nòng cốt của kinh tế nhà nước, là lực lượng vật chất quan trọng, là công cụ hỗ trợ để nhà nước điều tiết nền kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội đất nước. Thời gian qua, Bộ Công thương đã chỉ đạo thực hiện TCC các TÐ, TCT, công ty theo đúng chỉ đạo của Ðảng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, kiên quyết chỉ đạo TCC đồng bộ, thống nhất theo ngành, lĩnh vực quản lý, tập trung vào những ngành, lĩnh vực then chốt và địa bàn quan trọng, gắn với quốc phòng, an ninh như: dầu khí, phân phối, truyền tải điện, than, khoáng sản, hóa chất, vật liệu nổ công nghiệp, cung ứng xăng dầu…

Bộ Công thương đã xác định nhiệm vụ chính: cơ cấu lại ngành, lĩnh vực SXKD, chiến lược phát triển, sản phẩm chính; cơ cấu lại vốn chủ sở hữu, tổ chức lại SXKD; cơ chế quản lý, quản trị, nguồn nhân lực, gắn cơ cấu lại TÐ, TCT với tái cấu trúc nền kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô, phù hợp chiến lược phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2011 – 2020. Bên cạnh đó, Bộ cũng đã chỉ đạo để chấm dứt tình trạng TÐ, TCT đầu tư dàn trải và thoái vốn đã đầu tư ngoài ngành; thoái vốn nhà nước tại các DN đã cổ phần hóa hoạt động lĩnh vực nhà nước không cần chi phối.

Chần chừ, sợ thất thoát vốn nhà nước

Tuy vậy, mặc dù đạt được nhiều kết quả nhưng việc thực hiện đã gặp phải nhiều khó khăn, vướng mắc như do thị trường chứng khoán ảm đạm, khủng hoảng kinh tế trong các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, bất động sản nên việc thoái vốn của DN đã đầu tư vào các lĩnh vực nêu trên gần như chưa đạt kết quả mong đợi. Mặt khác, các văn bản hướng dẫn hiện hành còn chưa phù hợp với quy định “việc thoái vốn đầu tư của các công ty nhà nước không được thấp hơn giá trị sổ sách”, hoặc “đối với những công ty cổ phần chưa niêm yết, việc chuyển nhượng các khoản đầu tư tài chính có giá trị từ 10 tỷ đồng trở lên phải thực hiện đấu giá qua sở giao dịch chứng khoán”… nên gây tâm lý lo ngại, chần chừ, sợ thất thoát vốn nhà nước, sợ trách nhiệm, ảnh hưởng không ít đến quá trình giảm vốn, thoái vốn của các DN. Một trong những vấn đề được quan tâm là việc thoái vốn của các DN hiện nay còn chậm. Ðây là vấn đề có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó kinh tế suy giảm, tính thanh khoản thị trường chứng khoán thấp nên DN bán cổ phần chưa thành công.

Bộ Công thương cho rằng, thời gian tới, các TÐ, TCT cần tiếp tục rà soát ngành nghề kinh doanh và kiên quyết thực hiện đúng nội dung được phê duyệt trong đề án TCC, triển khai đúng tiến độ đề ra. Chú trọng việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành, kiên quyết thực hiện CPH. Với những DN triển khai chậm so với kế hoạch, phải tập trung thực hiện trong thời gian tới, đặc biệt là DN thuộc lĩnh vực thương mại. Ngoài ra, cũng cần rà soát, chấn chỉnh những khâu yếu kém và tổ chức lại những DN SXKD không hiệu quả, thậm chí là cho giải thể. Năm 2014, các DN theo kế hoạch đã phải cổ phần hóa năm 2011, 2012, 2013 mà đến năm tới không thực hiện thì sẽ bị xử lý.

Bộ Công thương cũng đề xuất một số giải pháp cụ thể, trong đó: đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành liên quan tạo điều kiện để bộ, các TÐ, TCT thực hiện đúng nội dung chủ yếu các Ðề án TCC đã được phê duyệt. Ðề nghị sớm ban hành Nghị quyết của Chính phủ về đẩy mạnh thoái vốn nhà nước, giai đoạn 2013 – 2015 và các văn bản hướng dẫn kèm theo để làm cơ sở pháp lý trong việc thoái vốn, giảm vốn khi thực hiện đề án TCC, nhất là việc thoái vốn, giảm vốn tại các lĩnh vực ngân hàng, tài chính, bất động sản… Tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, bộ, ngành, địa phương liên quan có trách nhiệm phối hợp tổ chức triển khai thực hiện Ðề án: rà soát, sắp xếp, cơ cấu lại các DN hoạt động trong lĩnh vực, ngành công thương theo định hướng tiêu chí ngành, lĩnh vực SXKD, đề xuất phương án tổ chức lại doanh nghiệp nhà nước trực thuộc theo hướng chuyên môn hóa, phân công, hợp tác, không phân tán nguồn lực. Tiếp tục đổi mới việc xây dựng và thực luật pháp bảo đảm cạnh tranh bình đẳng, minh bạch giữa các DN thuộc mọi thành phần kinh tế. Hoàn chỉnh hệ thống pháp luật, chính sách về đất đai bảo đảm hài hòa các lợi ích của Nhà nước, người sử dụng đất, người giao lại quyền sử dụng đất và của nhà đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi để sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai cho phát triển.