Gỡ khó cho các dự án BOT thua lỗ, giảm doanh thu

Thực hiện ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; chỉ đạo của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải đã phối hợp với các địa phương tiến hành rà soát, đánh giá tổng thể những khó khăn, vướng mắc của dự án BOT giao thông trong cả nước và xây dựng giải pháp xử lý phù hợp.

Mới đây, Bộ đã có văn bản trình Thủ tướng Chính phủ bổ sung quy định trong Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công-tư (PPP) sửa đổi nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án BOT. Bộ cũng đã trình Thường trực Chính phủ về Đề án xử lý khó khăn, vướng mắc dự án BOT giao thông.

Cần xử lý 11 dự án BOT

Vừa qua, Ủy ban nhân dân tỉnh Lạng Sơn đã gửi Thủ tướng Chính phủ đề nghị hỗ trợ nguồn vốn ngân sách trung ương để bảo đảm phương án tài chính, tháo gỡ khó khăn vướng mắc tại dự án BOT Bắc Giang-Lạng Sơn. Dự án được đưa vào khai thác, thu phí hợp phần tăng cường quốc lộ 1 từ ngày 1/6/2018; hợp phần cao tốc thông xe tháng 9/2019, thu phí từ ngày 18/2/2020.

Theo phương án tài chính ban đầu, dự án được thu phí hoàn vốn tại 2 trạm trên quốc lộ 1 và các trạm trên tuyến cao tốc, dự kiến doanh thu là 93 tỷ đồng/tháng. Đây là dự án khá đặc biệt được triển khai theo hình thức PPP nhưng lại không có phần vốn Nhà nước tham gia, bị đình trệ hơn 5 năm và doanh thu thu phí chỉ đạt khoảng 32% phương án tài chính ban đầu.

Theo Ủy ban nhân dân tỉnh Lạng Sơn, nguyên nhân khiến dự án có doanh thu thấp bởi việc cắt giảm 1 trạm thu phí so với phương án 2 trạm ban đầu nhưng không có phương thức hỗ trợ thay thế, dẫn đến giảm nguồn thu trong suốt thời gian thu phí; chưa tăng giá vé đường cao tốc, quốc lộ 1 theo phương án tài chính được duyệt, áp dụng miễn giảm cho hơn 4.200 xe chung quanh trạm thu phí gây sụt giảm nguồn thu của dự án.

Dự án này là một trong số 11 dự án BOT vấp phải nhiều khó khăn, vướng mắc, cần có giải pháp xử lý phù hợp.

Theo đó, để xử lý khó khăn, vướng mắc các dự án BOT giao thông, Bộ đề xuất 2 giải pháp: bổ sung vốn Nhà nước hỗ trợ (giai đoạn khai thác) để các bên tiếp tục thực hiện hợp đồng; chấm dứt hợp đồng và bố trí vốn Nhà nước để thanh toán cho nhà đầu tư; nhà đầu tư và ngân hàng cung cấp tín dụng có trách nhiệm chia sẻ giảm lợi nhuận, lãi vay bảo đảm hài hòa lợi ích.

Sau đó, Thường trực Chính phủ đã họp và ra kết luận tại Thông báo số 270/TB-VPCP ngày 22/6/2024, trong đó chỉ đạo trường hợp thật sự cần thiết phải trình Quốc hội ban hành nghị quyết thì xem xét các dự án đã hoàn thành, nhưng không được thu phí và xác định cụ thể danh mục dự án đã lượng hóa được khó khăn, vướng mắc. Về lâu dài, giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Giao thông vận tải trong quá trình sửa đổi Luật PPP nghiên cứu, có giải pháp phù hợp để xử lý các dự án PPP tiềm ẩn nguy cơ phát sinh khó khăn, vướng mắc.

Thực hiện kết luận của Thường trực Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải đã phối hợp với các địa phương rà soát, xây dựng danh mục dự án để hoàn chỉnh Đề án. Theo kết quả tổng hợp đến nay, trong tổng số 140 dự án BOT giao thông trong cả nước (66 dự án do Bộ Giao thông vận tải là cơ quan có thẩm quyền, 74 dự án do địa phương là cơ quan có thẩm quyền), có 11 dự án đã định lượng cụ thể khó khăn, vướng mắc cần được xử lý.

Bên cạnh đó, còn một số dự án tiềm ẩn nguy cơ sụt giảm doanh thu (chủ yếu do đầu tư đường cao tốc song hành, đường ngang) nhưng chưa thể định lượng được như dự án BOT Quốc lộ 26 có nguy cơ sụt giảm doanh thu do đầu tư đường cao tốc Khánh Hòa-Buôn Ma Thuột; dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 14 đoạn Cầu 38-thị xã Đồng Xoài (Bình Phước) và dự án mở rộng Quốc lộ 14 đoạn Km817-Km887 (Đắk Nông) cũng có nguy cơ sụt giảm doanh thu do đầu tư đường cao tốc Gia Nghĩa-Chơn Thành…

Nghiên cứu vốn Nhà nước hỗ trợ dự án BOT

Theo dự thảo Luật PPP sửa đổi, Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 đã bổ sung các quy định, đủ cơ sở để thực hiện chấm dứt hợp đồng đối với dự án BOT giao thông. Tuy nhiên, giải pháp sử dụng vốn Nhà nước hỗ trợ trong giai đoạn khai thác để tiếp tục thực hiện hợp đồng lại chưa có quy định rõ ràng.

Vì vậy, trong phiên thảo luận tại tổ và tại hội trường, một số đại biểu Quốc hội đã đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định về sử dụng vốn Nhà nước hỗ trợ trong giai đoạn khai thác để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với một số dự án BOT ký hợp đồng trước thời điểm Luật PPP ban hành.

Trên cơ sở ý kiến các đại biểu Quốc hội, hiện nay Ủy ban Kinh tế đang phối hợp với Ủy ban Pháp luật, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Giao thông vận tải nghiên cứu phương án tiếp thu, trong đó đề xuất phương án bổ sung vào điều khoản chuyển tiếp trong Luật PPP sửa đổi, đồng thời giao Chính phủ quy định điều kiện, tiêu chí dự án BOT giao thông được áp dụng.

Cụ thể, bổ sung tại điều khoản chuyển tiếp: “Đối với dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT ký hợp đồng trước năm 2021 sử dụng vốn Nhà nước thanh toán để chấm dứt hợp đồng trước thời hạn hoặc sử dụng vốn Nhà nước hỗ trợ dự án trong giai đoạn khai thác để tiếp tục thực hiện hợp đồng, Chính phủ quy định cụ thể điều kiện, tiêu chí dự án BOT được áp dụng”.

Đại diện lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải bày tỏ, nếu Quốc hội thông qua quy định bổ sung như trên, sẽ đủ cơ sở pháp lý để xử lý khó khăn, vướng mắc đối với các dự án BOT giao thông và không phải tiếp tục thực hiện đề án. Theo quan điểm của lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải, tại thời điểm Quốc hội đang xem xét Luật PPP sửa đổi, phương án bổ sung quy định tại điều khoản chuyển tiếp trong dự thảo Luật PPP sửa đổi để xử lý khó khăn, vướng mắc dự án BOT là phù hợp, do chỉ xử lý đối với nhóm dự án cụ thể (dự án BOT giao thông ký hợp đồng trước thời điểm Luật PPP có hiệu lực).

Bộ Giao thông vận tải sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu Chính phủ xây dựng điều kiện, tiêu chí dự án BOT được áp dụng, trách nhiệm chia sẻ của các bên (nhà đầu tư, ngân hàng cung cấp tín dụng) nhằm bảo đảm hài hòa lợi ích, không để lợi dụng, trục lợi chính sách, gây thất thoát, lãng phí.

Trên cơ sở đó, Bộ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư hoàn chỉnh báo cáo tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội và ý kiến của bộ, bổ sung tại điều khoản chuyển tiếp của Luật PPP sửa đổi quy định như đã nêu trên.