Gian lận qua hoạt động xuất nhập khẩu: Báo động đỏ và hành động

- Từ đầu năm 2025 đến nay, lực lượng hải quan tại các cửa khẩu của tỉnh đã phát hiện, ngăn chặn nhiều vụ việc doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa gian lận trong khai báo hải quan. Hàng hóa trong tờ khai hải quan một loại nhưng hàng hóa thực xuất, nhập lại là loại khác. Đặc biệt, hàng hóa “gian lận” đều là hàng giả mạo nhãn hiệu, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ, hàng không được phép nhập khẩu vào Việt Nam.

Thời gian qua, tình trạng các doanh nghiệp xuất nhập khẩu gian lận qua kê khai hải quan nhằm trốn thuế hoặc đưa hàng lậu có giá trị vào Việt Nam có dấu hiệu gia tăng. Trước tình hình đó, Chi cục Hải quan khu vực VI tiếp tục triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ để kịp thời ngăn chặn hành vi gian lận của các doanh nghiệp.

Số vụ vi phạm tăng

Ngày 19/5/2025, qua công tác kiểm soát, Hải quan cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị phối hợp với Đội Kiểm soát hải quan (Chi cục Hải quan khu vực VI) đã phát hiện tờ khai hải quan của Công ty TNHH Điện tử STREAMAX và Công ty TNHH YNT VINA (đều ở tỉnh Bắc Ninh) có những dấu hiệu vi phạm. Qua kiểm tra thực tế 2 lô hàng của 2 công ty này, lực lượng hải quan đã phát hiện 23 kiện hàng gồm 582 chiếc điện thoại đi động gắn các nhãn hiệu Vivo, Iphone, Redmi, M, Oppo, IQOO Z9, G; 48 chiếc máy tính bảng gắn hình quả táo khuyết; 4 bộ thiết bị gia công bản mạch điện tử và nhiều linh kiện điện thoại các loại. Tổng trị giá tang vật vi phạm hơn 2 tỷ đồng.

Ngày 21/5/2025, Hải quan cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị tiếp tục phát hiện trong lô hàng nhập khẩu của Công ty TNHH Công nghệ xử lý nước Lực Thắng (tỉnh Bắc Ninh) có 50 chiếc vòng bi nhãn hiệu SKF nghi ngờ là hàng hóa vi phạm sở hữu trí tuệ, hàng giả mạo nhãn hiệu. Cơ quan hải quan đã tạm giữ toàn bộ lô hàng để điều tra, xác minh.

Đó là 2 trong số 26 vụ việc các doanh nghiệp gian lận trong khai báo hải quan khi thực hiện xuất, nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu mà các đơn vị hải quan thuộc Chi cục Hải quan khu vực VI phát hiện trong thời gian gần đây nhất là trong đợt cao điểm triển khai Công điện số 65/CĐ-TTg ngày 15/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ về mở đợt cao điểm (từ 15/5 - 15/6/2025) đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Theo thống kê của Chi cục Hải quan khu vực VI, tính cả 5 tháng đầu năm 2025, các đơn vị hải quan tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã phát hiện và xử lý 768 vụ vi phạm trong hoạt động xuất nhập khẩu, trong đó chiếm hơn 400 vụ là xử lý các trường hợp doanh nghiệp gian lận trong kê khai hàng hóa xuất nhập khẩu qua cửa khẩu như các doanh nghiệp trong 2 vụ nêu trên, tăng khoảng 11% so với cùng kỳ năm 2024.

Qua trao đổi với bà Hà Thị Kim Dung, Đội trưởng Hải quan cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị, được biết, từ các vụ việc phát hiện cho thấy, các doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực xuất nhập khẩu nói chung, trong đó phần đa là doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa đã lợi dụng chính sách tạo thuận lợi của ngành hải quan, nhất là lợi dụng việc kê khai qua hình thức điện tử để thực hiện các hành vi gian lận. Có những trường hợp thủ tục khai báo một mặt hàng nhưng nhập khẩu lại là mặt hàng khác, hoặc mặt hàng không đúng chủng loại theo tờ khai hải quan.

Theo lãnh đạo một số hải quan cửa khẩu, tình trạng gian lận trong hoạt động xuất nhập khẩu thời gian qua ngày càng phát sinh nhiều, có những vụ việc doanh nghiệp vi phạm với số lượng và trị giá hàng hóa rất lớn; kê khai sai chủng loại hàng hóa để thực hiện hành vi nhập khẩu những mặt hàng không được phép nhập khẩu vào Việt Nam; nhập khẩu, quá cảnh hàng hóa vi phạm sở hữu trí tuệ… Các hành vi của gian lận trong quá trình làm thủ tục hải quan của các doanh nghiệp đều nhằm mục đích trốn thuế và đưa hàng hóa có giá trị vào nội địa Việt Nam tiêu thụ.

Mạnh tay xử lý

Trước thực trạng đó, bên cạnh việc xử phạt vi phạm hành chính, hải quan tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn thuộc Chi cục Hải quan khu vực VI đã xử lý nghiêm đối với nhiều doanh nghiệp. Trong đó, cơ quan hải quan đã ra Quyết định khởi tố hình sự đối với vụ vi phạm của Công ty TNHH Điện tử STREAMAX và Công ty TNHH YNT VINA (vụ việc đã chuyển cơ quan cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Lạng Sơn thụ lý). Đồng thời, nhiều trường hợp vi phạm, cơ quan hải quan không làm thủ tục nhập khẩu và yêu cầu doanh nghiệp vi phạm thực hiện tái xuất các lô hàng vi phạm.

Đặc biệt, cơ quan hải quan đã đưa các doanh nghiệp vi phạm vào “luồng đỏ” (kiểm tra thực tế 100% lô hàng). Không những vậy, thông tin về doanh nghiệp vi phạm được đưa lên hệ thống hải quan toàn quốc, qua đó, doanh nghiệp sẽ luôn phải thực hiện kiểm soát thực tế hải quan khi thực hiện xuất nhập khẩu hàng hóa tại bất cứ đơn vị hải quan nào trên toàn quốc.

Ông Nguyễn Quang Bách, Trưởng phòng Nghiệp vụ hải quan, Chi cục Hải quan khu vực VI chia sẻ: Để ngăn chặn tình trạng các doanh nghiệp gian lận qua kê khai hải quan nhằm vận chuyển trái phép hàng hóa không đủ điều kiện nhập khẩu, hàng hóa vi phạm sở hữu trí tuệ, hàng nhái… vào Việt Nam, phòng đã chủ động phối hợp với Đội Kiểm soát hải quan và hải quan các cửa khẩu thu thập thông tin về doanh nghiệp thường xuyên thực hiện nhập khẩu những nhóm hàng hóa có nguy cơ gian lận về trị giá hàng, nhóm hàng có thuế suất cao... qua đó nhằm kịp thời ngăn chặn và xử lý các doanh nghiệp vi phạm.

Mặc dù đã phát hiện nhiều vụ việc doanh nghiệp gian lận thông qua hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn, tuy vậy, theo dự báo của Chi cục Hải quan khu vực VI, từ nay đến cuối năm 2025, tình hình các doanh nghiệp xuất nhập khẩu các loại hàng hóa có giá trị cao qua các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn sẽ gia tăng. 

Ông Nguyễn Hữu Vượng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan khu vực VI cho biết: Để tiếp tục ngăn chặn hành vi gian lận của các doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu, lãnh đạo chi cục đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc chủ động phối hợp với các lực lượng chức năng trong và ngoài ngành, trong và ngoài địa bàn thường xuyên cung cấp và trao đổi thông tin về hoạt động của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa qua địa bàn tỉnh Lạng Sơn để thu thập thông tin những doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm, qua đó xây dựng kế hoạch kiểm tra trọng điểm.

Cùng đó, lãnh đạo Chi cục Hải quan khu vực VI đã chỉ đạo Phòng Nghiệp vụ hải quan, phòng Quản lý rủi ro tập trung triển khai các biện pháp nghiệp vụ nhằm thu thập thông tin, kịp thời cung cấp thông tin về đối tượng, hàng hóa rủi ro cho các hải quan cửa khẩu để phân tích, đưa doanh nghiệp vào nhóm kiểm tra thực tế. Ngoài ra, lãnh đạo Chi cục Hải quan khu vực VI cũng chỉ đạo hải quan tại các cửa khẩu kiểm soát chặt hồ sơ hải quan điện tử từ thời điểm tiếp nhận do các doanh nghiệp khai báo, đồng thời tăng cường giám sát trực tuyến trên hệ thống để kịp thời phát hiện những doanh nghiệp gian lận trong quá trình kê khai hải quan. Từ đó kịp thời ngăn chặn các loại hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ… thông qua trong hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu.