Giảm thiểu khuôn mẫu về giới từ giáo dục mầm non Việt Nam

“Nhiều nghiên cứu cho thấy, giáo dục trẻ dựa trên khuôn mẫu giới là khởi nguồn của những định kiến giới, đóng khung tính cách, cách hành xử và các lựa chọn của trẻ trai và trẻ gái, hạn chế sự tự do thể hiện bản thân, cũng như cơ hội phát triển năng lực của trẻ sau này.”

Đây là nội dung được các chuyên gia chia sẻ tại “Hội nghị chuyên đề Học thông qua chơi có đáp ứng giới trong các cơ sở giáo dục mầm non.” Hội nghị do Tổ chức Hợp tác Phát triển và Hỗ trợ kỹ thuật Vùng Fla-măng (VVOB, Vương quốc Bỉ) phối hợp với nhiều đơn vị tổ chức ngày 6/5.

Loại bỏ khuôn mẫu giới

Khuôn mẫu giới là những mẫu hình, giá trị, niềm tin định sẵn, quy định những đặc điểm điển hình của nam và nữ. Theo ông Wouter Boesman, Giám đốc Chương trình Quốc gia của VVOB, các vấn đề liên quan đến giới trong giáo dục mầm non là một chủ đề khó vì đa số mọi người đều nghĩ trẻ mầm non còn quá nhỏ để có thể hiểu.

“Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các khái niệm về giới được hình thành từ rất sớm và trẻ nhỏ hình thành các khái niệm về giới bằng cách nhìn vào các khuôn mẫu giới mà người lớn thể hiện trong cuộc sống hằng ngày. Điều này sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của trẻ và đó cũng là điều mà VVOB mong muốn xoá bỏ trong giáo dục mầm non,” ông Wouter Boesman chia sẻ.

Ông Wouter Boesman cho rằng việc tạo ra một môi trường không định kiến giới trong giáo dục trẻ từ những năm đầu đời – vào thời điểm não bộ và nhận thức xã hội của trẻ phát triển nhanh chóng – là nền tảng thiết yếu cho cách tiếp cận bền vững nhằm giảm thiểu định kiến giới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, thức đẩy sự phát triển nguồn nhân lực cho xã hội.

Được sự tài trợ của Liên minh châu Âu và Chính phủ Bỉ, VVOB và Trung tâm nghiên cứu Giới, Gia đình và Môi trường trong Phát triển đã hợp tác với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi thực hiện dự án “Giáo dục mầm non quan tâm đến giới” ở các địa phương này từ tháng 6/2018 đến tháng 5/2021. Mục tiêu của dự án là góp phần giải quyết các vấn đề liên quan đến giới bằng hình thức học thông qua chơi trong trường học.

Dự án hướng tới cung cấp giáo dục toàn diện cho trẻ trai và trẻ gái, tôn trọng sở thích của trẻ bất kể giới tính, phòng chống bạo lực trên cơ sở giới bằng cách gỡ bỏ các khuôn mẫu về giới.

Các giáo viên đã điều chỉnh từ cách dạy đến trang trí lớp học, sử dụng từ ngữ trên lớp để tránh định kiến giới. (Ảnh: PV)

Qua ba năm thực hiện, dự án đã đạt được nhiều kết quả khả quan, giúp thay đổi nhận thức về giới và nâng cao chất lượng môi trường dạy và học ở các địa phương thực hiện.

Cụ thể, dự án đã xây dựng thành công Bộ công cụ Giáo dục mầm non có đáp ứng giới cho giáo viên và cán bộ quản lý của các trường mầm non; xây dựng 15 trường điểm thực hiện Mô hình Giáo dục mầm non quan tâm đến giới với một lộ trình cụ thể thông qua các khoá tập huấn, tham quan học tập, hội thảo chia sẻ, hội thảo phát triển chuyên môn cho giáo viên…

Cô Trần Thị Tài, một trong những giáo viên tại tỉnh Quảng Nam cho hay sau khi tham gia dự án, cô đã thay đổi từ cách trang trí trong lớp học cho đến sắp xếp các hoạt động vui chơi trong lớp để tạo không gian cởi mở cho cả bé trai và bé gái đều có thể tham gia.

“Trong giao tiếp, chúng tôi cũng sử dụng những từ ngữ trung lập về giới tính để gọi chung các bé trai và bé gái, tránh những từ ngữ mang nghĩa định kiến giới mà trước đó thường sử dụng,” cô Tài chia sẻ.

Thay đổi nhận thức của phụ huynh

Không chỉ triển khai việc loại bỏ khuôn mẫu giới đến giáo viên và nhà trường, dự án cũng khuyến khích sự tham gia của cha mẹ trong quá trình giáo dục con ở tuổi mầm non.

Dự án đã triển khai thành công mô hình phối hợp giữa cha mẹ và nhà trường về giáo dục mầm non quan tâm đến giới. Thông qua các buổi hội thảo, hoạt động tại lớp, họp phụ huynh, các bảng tin truyền thông trong và ngoài lớp, sự vận động trực tiếp của thầy cô giáo đã góp phần quan trọng trong việc thay đổi nhận thức của phụ huynh, khuyến khích nhiều cha mẹ tham gia trực tiếp vào việc giáo dục quan tâm đến giới.

Trên 32.000 trẻ mầm non đã được thụ hưởng dự án. (Ảnh: PV)

Theo báo cáo của dự án, sau một thời gian tuyên truyền đã có sự thay đổi đáng kể về kiến thức và thái độ của phụ huynh trong thực hành giáo dục có đáp ứng giới và sự quan trọng của bình đẳng giới. Phụ huynh nam quan tâm nhiều hơn đến việc chăm sóc con cái, tôn trọng sở thích của cả bé trai và bé gái và biết san sẻ công việc nhà cùng các thành viên trong gia đình.

Ở chiều ngược lại, trẻ em cảm thấy hạnh phúc hơn khi nhận được sự quan tâm, chăm sóc của cả ba và mẹ trong học tập và vui chơi. Các bé cũng mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp với các bạn cùng lớp, thể hiện sở thích của bản thân và hào hứng tham gia vào tất cả hoạt động do thầy cô gợi ý.

Với những kết quả tích cực ban đầu, dự án đã lan toả đến 153 trường mầm non thuộc 15 huyện tại hai tỉnh Quảng Nam và Quảng Ngãi. Qua đó, 1.831 cán bộ và giáo viên đã được nâng cao năng lực thông qua các hoạt động đào tạo của dự án, hơn 32.000 trẻ em được học tập trong môi trường học có đáp ứng giới. Phương pháp giáo dục quan tâm đến giới đã được nhân rộng ra tỉnh Kon Tum với sự tài trợ của Vương Quốc Bỉ.

Ông Wouter Boesman hy vọng có thể triển khai nhân rộng dự án ra nhiều tỉnh thành khác để hướng tới loại bỏ hoàn toàn khuôn mẫu giới. Qua đó có thể giúp cho mọi trẻ em đều có thể phát triển được hết tiềm năng của mình mà không gặp phải các rào cản về giới cũng như góp phần nâng cao chất lượng của giáo dục mầm non Việt Nam./.