Gánh khoản lỗ gần 45.000 tỷ đồng của EVN, giá điện có tăng?

Nhiều người lo ngại việc tính khoản lỗ lũy kế 44.792 tỷ đồng của EVN vào giá bán lẻ điện bình quân sẽ khiến giá điện lại tăng, chỉ sau 3 tháng vừa tăng trước đó.

Người dân lo giá điện tăng...

Anh Phùng Thế Anh (phường Bách Khoa, Hà Nội) bày tỏ: "Giá điện vừa tăng được hơn 3 tháng (từ 10/5), do gia đình tôi kinh doanh nên tiền điện trung bình mỗi tháng tốn 8 - 10 triệu đồng, tăng khoảng 30% so với trước. Đây đã là khoản chi không nhỏ.

Vì vậy tôi rất lo lắng khi có thông tin Bộ Công Thương đề xuất Chính phủ cho phép đưa khoản lỗ lũy kế hơn 44.700 tỷ đồng của EVN vào giá bán lẻ điện bình quân. Điều này có thể khiến giá điện sẽ tiếp tục tăng nữa. Trong thời kỳ làm ăn khó khăn như hiện nay, mỗi một đồng chi phí bị tăng thêm cũng có thể khiến việc kinh doanh càng khó”.

Trong khi đó, anh Khâu Hải Nam, lãnh đạo một doanh nghiệp thực phẩm khu vực phường Chương Mỹ (Hà Nội) cho biết, bình quân mỗi tháng doanh nghiệp chi cho tiền điện khoảng 600 - 800 triệu đồng, tương đương với 2% chi phí sản xuất, kinh doanh. Nếu giá điện sắp tới tăng thì khoản chi này sẽ "phình" ra, trong khi thị trường tiêu thụ vẫn thế.

"Điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu của doanh nghiệp và thu nhập của người lao động. Chúng tôi lại phải đau đầu tính toán sao cho hài hòa, nhằm giữ chân nhân sự", anh Nam nói.

Từ góc độ làm doanh nghiệp của mình, anh Nam cho biết, EVN là một loại doanh nghiệp đặc biệt. Mục đích chính là sự đóng góp của EVN cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Vì thế, không nên đo kết quả hoạt động kinh doanh của EVN bằng lời hay lỗ như các doanh nghiệp khác. Đôi khi EVN lỗ nhưng giá trị doanh nghiệp mang lại cho nền kinh tế lớn. Do đó, việc lỗ chưa hẳn là điều quan trọng nhất.

Cũng theo anh Nam, nếu chia khoản lỗ gần 45.000 tỷ như EVN đề cập cho tổng sản lượng điện tiêu thụ mỗi năm trên toàn quốc là khoảng 300 tỷ kWh thì mỗi kWh điện tiêu thụ sẽ gánh khoảng 150 đồng. Nếu cơ quan Nhà nước phân kỳ khoản lỗ trên ra nhiều năm thì số tiền gánh lỗ của mỗi kWh điện sẽ thấp hơn.

"Sẽ không tăng đột biến"

Trước sự lo lắng của người dân, ông Hồ Sỹ Quang - Phó Trưởng phòng Quản lý giá điện, Cục Điện lực - Bộ Công Thương, cho rằng, mức tăng của giá điện sẽ ở mức vừa phải, nằm trong thẩm quyền điều chỉnh giá điện của EVN, không có tình trạng tăng đột biến.

Điều này nhằm bảo đảm đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng là điều hành giá điện theo hướng tránh “giật cục”, bảo đảm lợi ích hài hòa và phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời nằm trong ngưỡng lạm phát đã được Quốc hội thông qua.

Ông Quang cũng lý giải: Khoản lỗ hơn 44.000 tỷ đồng của EVN đã được công khai trong các năm 2023 - 2024, thông qua báo cáo kiểm toán và công bố kết quả sản xuất kinh doanh. Thực tế, giai đoạn này chịu tác động nặng nề từ các yếu tố địa chính trị: xung đột Nga - Ukraine bùng nổ, giá nhiên liệu đầu vào cho sản xuất điện tăng đột biến, giá dầu và than nhập khẩu tăng rất cao, có thời điểm giá than nhập khẩu tăng lên tới 350 - 400 USD/tấn.

Trong khi đó, để ổn định kinh tế khi đang ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19, giá bán lẻ điện năm 2022 cần phải giữ nguyên. Điều đó có thể thấy, một bên chi phí đầu vào tăng mạnh, còn đầu ra không điều chỉnh kịp thời, dẫn đến khó khăn cho EVN. Tình trạng này không chỉ diễn ra trong năm 2022 mà còn kéo dài sang cả năm 2023.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, giá điện được điều chỉnh ở mức "vừa phải", không tăng sốc, giật cục để nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh giá than, giá nhiên liệu duy trì ở mức cao, việc không kịp thời điều chỉnh giá điện khiến khoản lỗ của EVN ngày càng phình to. Đây là thực tế rõ ràng, nhưng chưa được xử lý đúng thời điểm.

Vì thế ông Quang cho rằng, nếu không xử lý khoản lỗ này, vốn của tập đoàn, tức vốn Nhà nước, sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp. Khi không có lợi nhuận, EVN không thể tích lũy để tái đầu tư cho các dự án điện. từ đó ảnh hưởng đến an ninh năng lượng quốc gia.

"Khoản lỗ của EVN cần được xử lý thông qua cơ chế tính đúng, tính đủ các chi phí sản xuất điện hợp lý, nhưng chưa được hạch toán và thu hồi đúng thời điểm. Đáng lẽ, việc thu hồi này phải được thực hiện trong giai đoạn 2023 - 2024, song EVN vẫn chưa triển khai được", ông Quang nói.

Ông Quang thừa nhận việc đưa các khoản chi phí này vào giá điện sẽ ít nhiều tạo ra tác động nhất định. Tuy nhiên, theo quy định, việc đưa vào thế nào, phân bổ ra sao, lựa chọn thời điểm nào đều phải được EVN tính toán kỹ lưỡng và phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền, trong đó có Cục Thống kê - Bộ Tài chính, để đánh giá tác động toàn diện.

Có thể toàn bộ khoản lỗ hơn 44.000 tỷ đồng sẽ không được đưa hết vào giá điện ngay lập tức. EVN cùng cơ quan quản lý Nhà nước sẽ có phương án phân bổ hợp lý, nhằm giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực tới nền kinh tế cũng như đời sống người dân.

Trong khi đó, theo quan điểm của TS Võ Trí Thành, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, giá điện phải được thực hiện đúng nguyên tắc: đảm bảo bù đắp chi phí sản xuất; tính đúng, tính đủ chi phí hợp lý, hợp lệ kèm mức lợi nhuận cần thiết để tái sản xuất và tuân thủ đúng quy định pháp luật.

“Nếu do doanh nghiệp làm ăn yếu kém, gây ra thua lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh thì doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm. Trường hợp vì lợi ích kinh tế - xã hội mà Nhà nước buộc phải giữ giá điện thấp hơn chi phí, giá thành, dẫn đến kinh doanh thua lỗ, doanh nghiệp không bảo toàn được vốn Nhà nước thì cần có giải pháp xử lý phù hợp.

Việc xử lý dòng tiền thâm hụt do giá gây ra này theo hướng phân bổ dần vào giá điện là không trái với nguyên tắc hình thành giá điện, không mâu thuẫn với Luật Điện lực và không trái với Khoản 7, Điều 4, Luật Giá năm 2023 quy định “Yếu tố hình thành giá bao gồm toàn bộ giá thành thực tế, lợi nhuận (nếu có) hoặc khoản lỗ (nếu có) các nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật””, ông Thành nói.

Ngược lại, cũng có nhiều ý kiến cho rằng đây chưa phải là thời điểm thích hợp để tăng giá điện, đặc biệt là tính các khoản lỗ cũ vào giá.

Mặc dù nửa đầu năm có những tín hiệu kinh tế tích cực nhưng nền kinh tế Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong giai đoạn còn lại của năm 2025, đặc biệt là thuế quan mới của Mỹ. Giá điện cao sẽ làm tăng chi phí đầu vào cho doanh nghiệp vốn đang đối diện nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến mức sống và thu nhập của người lao động.

Cũng theo nhiều chuyên gia, khoản lỗ này của EVN phát sinh từ các năm trước, không nằm trong kế hoạch kinh doanh 2025, vì vậy không nên đơn giản chuyển toàn bộ khoản lỗ này vào giá điện mà nếu có cũng chỉ nên tính phần nào thật hợp lý.

Ngoài ra cần cải cách tổng thể để EVN hoạt động ổn định hơn, thay vì "cứ lỗ là tính vào giá".