Đưa khoa học-kỹ thuật đến vùng sâu ở Ninh Thuận

Đồng bào Chăm huyện Ninh Phước thu hoạch lúa thực hiện mô hình một phải năm giảm.

Hàng năm, diện tích trồng lúa ở tỉnh Ninh Thuận từ 38 đến 39 nghìn ha, tổng sản lượng thu hoạch đạt từ 185 nghìn đến hơn 200 nghìn tấn/năm, nhưng sản lượng giữa các vùng không đều nhau, nên đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số còn thấp. Từ năm 2005 đến nay, tỉnh chú trọng việc đưa khoa học-kỹ thuật sản xuất đến các vùng nông thôn và có nhiều mô hình sản xuất mới đạt hiệu quả cao. Nhờ đó, đời sống của đồng bào Chăm, Raglai được cải thiện nhiều; diện mạo thôn, xóm ngày càng thêm khởi sắc.

Người dân Raglai với mô hình sản xuất mới

Mô hình được ghi nhận đã góp phần tích cực trong nâng cao nhận thức, mạnh dạn áp dụng khoa học-kỹ thuật vào sản xuất của đồng bào dân tộc thiểu số ở Ninh Thuận là mô hình “Thâm canh cây lúa nước” do Tỉnh Đoàn triển khai vào tháng 10-2008 trên diện tích bảy ha của 18 hộ đồng bào Raglai ở thôn Chà Đung, xã Phước Thắng, huyện Bác Ái. Xác định đây là lần đầu người Raglai tiếp cận kỹ thuật canh tác lúa nước, nên chắc chắn sẽ lúng túng. Do đó, Tỉnh Đoàn đề ra phương châm “cầm tay chỉ việc”, đã huy động hàng trăm thanh niên tình nguyện thực hiện chương trình “ba cùng” (cùng ăn, cùng ở, cùng làm) với đồng bào. Qua đó, đã đắp hơn 2 nghìn 500 mét bờ ruộng, nạo vét 500 mét kênh mương; san bằng, cải tạo hàng chục ha mặt đất ruộng. Đồng thời phối hợp với cán bộ khuyến nông cơ sở bám đồng ruộng, hướng dẫn cách đắp bờ; làm đất; ngâm ủ giống; cách gieo sạ… Sau ba tháng sản xuất, đồng bào Raglai rất phấn khởi vì đây là lần đầu tiên thu hoạch lúa đạt năng suất 42 tạ/ha/vụ, tăng gấp nhiều lần so với trồng lúa phụ thuộc nước trời nhiều năm trước đó. Nhiều hộ không lo thiếu lương thực trong mùa giáp hạt.

Đến nay, Tỉnh Đoàn đã nhân rộng mô hình “Thâm canh cây lúa nước” hơn 30 ha cho 114 hộ ở hai thôn Ma Ty và Ha Lá Hạ tại các xã Phước Thắng, huyện Bác Ái và xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc. Nhờ áp dụng tốt kỹ thuật chăm sóc, nên năng suất đạt hơn 50 tạ/ha/vụ, lãi hơn chục triệu đồng/ha/vụ.

Bí thư Tỉnh Đoàn Ninh Thuận Châu Thanh Hải cho biết “Qua gần bốn năm triển khai thực hiện, mô hình đã giúp 132 hộ dân tộc Raglai tại các xã Phước Thắng, Phước Chính, huyện Bác Ái và xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc thay đổi tập quán canh tác cũ, hăng hái tiếp cận kỹ thuật sản xuất mới”.

Chúng tôi đến xã Bắc Sơn vào những ngày cuối tháng 4-2012, chứng kiến 32 hộ dân tộc Raglai vùng tái định cư thôn Xóm Bằng thu hoạch tám ha lúa vụ hè-thu thuộc mô hình “Thâm canh cây lúa nước”. Chị Thị Quê, khoe “ Nhờ hưởng lợi từ hệ thống thuỷ lợi hồ Sông Trâu và được chuyển giao tiến bộ khoa học-kỹ thuật nên năng suất lúa đạt 50tạ/ha (có hộ đạt 60tạ/ha), tăng gấp hai lần so với trước đây. Cảm ơn Đảng, Nhà nước đã hết lòng chăm lo cho đồng bào”.

Đời sống được cải thiện

Đến hai huyện Ninh Phước và Thuận Nam, nơi mà năm 2005, đồng bào Chăm ở đây áp dụng mô hình “ba giảm, ba tăng”, năng suất đạt cao hơn tập quán sản xuất cũ, nhưng thất thoát sau thu hoạch còn lớn. Để khắc phục, năm 2011 Hội đồng Khoa học công nghệ tỉnh thông qua hai dự án “Ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ “một phải, năm giảm” trong thâm canh lúa tại huyện Ninh Phước” và dự án “Ứng dụng các biện pháp quản lý cây trồng tổng hợp trong thâm canh cây lúa tại xã Phước Hà, huyện Thuận Nam”.

Mô hình “một phải, năm giảm” do Chi cục Bảo vệ Thực vật tỉnh thực hiện với tổng kinh phí hơn 300 triệu đồng trên diện tích 20 ha tại thôn Trường Thọ, xã Phước Hậu, huyện Ninh Phước. Nhờ áp dụng đúng quy trình “một phải” là sử dụng giống được xác nhận chất lượng cao (giống lúa ML202) đạt tiêu chuẩn về độ thuần, độ sạch, tỷ lệ nẩy mầm; “năm giảm” là giảm lượng hạt giống; giảm bón thừa phân đạm; giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học; giảm lượng nước tưới; giảm thất thoát sau thu hoạch… qua đó chi phí sản xuất được tiết kiệm hơn mô hình “ba giảm, ba tăng” mà vẫn đảm bảo tăng năng suất và chất lượng sản phẩm; sức khỏe của người sản xuất, người tiêu dùng và bảo vệ môi trường sinh thái được bảo đảm. Trong hai vụ đông-xuân và hè-thu năm 2011, những hộ thực hiện mô hình thu nhập hơn 39 triệu đồng/ha (tăng 11 triệu đồng so với cách sản xuất trước đây). Vì thế, trong vụ đông-xuân năm 2012, người dân xã Phước Hậu đã nhân rộng hơn 30 ha và đang được tỉnh tập trung đầu tư thành cánh đồng mẫu trong tương lai.

Năm 2011, được sự tài trợ của Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO), thông qua Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn),dự án “Ứng dụng các biện pháp quản lý cây trồng tổng hợp (RICM) trong thâm canh cây lúa tại xã Phước Hà, huyện Thuận Nam” với tổng kinh phí gần 200 triệu đồng cũng đã được đồng bào Chăm, Raglai đưa vào sản xuất. Kết quả bước đầu cho thấy quy trình RICM giúp bà con giảm lượng giống gieo sạ 100 kg/ha so với tập quán sản xuất cũ; tiết kiệm 10% phân đạm; giảm được số lần phun thuốc bảo vệ thực vật là 3- 4 lần/vụ; năng suất ruộng mô hình cao hơn ruộng sản xuất theo tập quán cũ từ 615kg – 990kg/ha/vụ; chênh lệch lãi từ năm đến sáu triệu đồng/ha/vụ.

Nông dân Raglai Tà Thía Cam, ở xã Phước Hà, phấn khởi nói: “Mình làm bốn sào lúa, nhờ được sự hỗ trợ về giống, vật tư, kỹ thuật chăm sóc… nên thu hoạch đạt 6,5 tạ/sào, tăng gần 2 tạ/sào so với trước đây, lãi hàng chục triệu đồng/vụ, nên tình trạng bỏ đất sản xuất để lên núi đốt rừng làm rẫy, hầm than không còn nữa”

“RICM là phương pháp mang tính hệ thống, gắn kết giữa quản lý dịch hại và quản lý dinh dưỡng thông qua kỹ năng của người sản xuất. Đây là phương pháp mới và mang lại hiệu quả cao cho đồng bào trồng lúa nước ở Ninh Thuận” – Chi cục Trưởng Chi cục Bảo vệ Thực vật tỉnh Phan Quang Thựu, khẳng định.

Với những kết quả đạt được ban đầu, hiện tại tỉnh Ninh Thuận đang nhân rộng nhiều mô hình sản xuất đạt hiệu quả cao cũng như tiếp tục đưa khoa học kỹ thuật chăm sóc nhiều loại cây trồng khác, như: mía, mít ruột đỏ… đến các vùng sâu, vùng xa để đồng bào dân tộc thiểu số tiếp tục nâng cao hiệu quả sản xuất mới, nâng cao chất lượng cuộc sống; thúc đẩy phát triển nông nghiệp nông thôn và xây dựng nông thôn mới ở Ninh Thuận đạt hiệu quả cao.