Du lịch thế giới 2020: Tổn thất và tự làm mới

Năm 2020 sắp khép lại, cũng như nhiều ngành nghề khác, du lịch thế giới đã hứng chịu một năm tổn thất nặng nề chưa từng có trong lịch sử vì đại dịch Covid-19. Nhưng một năm qua cũng chứng kiến nhiều chuyển động mạnh mẽ của ngành du lịch thế giới.

Trở lại mốc 30 năm trước

Khi cả thế giới đang sống trong một không gian mở, hệ thống kết nối các lục địa phát triển giúp các đường biên gần như được xóa nhòa, thúc đẩy nhu cầu du lịch thì bỗng chốc bị ngắt quãng bởi các lệnh đóng cửa cửa biên giới, giãn cách xã hội để ngăn chặn sự lây lan của virus SARS-CoV-2 gây đại dịch Covid-19- đại dịch lớn chưa từng có trong lịch sử loài người.

Đại dịch Covid-19 đã khiến tăng trưởng của ngành du lịch thế giới bị kéo lùi về mức độ của năm 1990 với lượng du khách sụt giảm tới 72% chỉ tính trong 10 tháng đầu năm 2020.

Theo dữ liệu mới nhất của Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), các điểm đến trên hế giới đã sụt giảm 900 triệu lượt khách quốc tế trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 10 năm nay so với cùng kỳ năm 2019. Lượng khách du lịch sụt giảm đồng nghĩa với việc thất thu 935 tỷ USD tổng thu từ lượng khách quốc tế. Con số này thiệt hại gấp 10 lần so với tổn thất mà ngành du lịch thế giới đã phải trải qua do tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2009.

Tổng thư ký UNWTO Zurab Pololikashvili nói: “Kể từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng này, UNWTO đã cung cấp cho các chính phủ và các doanh nghiệp các số liệu chân thực cho thấy tác động chưa từng có của đại dịch Covid-19 với ngành du lịch toàn cầu.. Rõ ràng rằng, du lịch là một trong những lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi cuộc khủng hoảng chưa từng có tiền lệ này”.

Dựa trên những bằng chứng hiện nay, các chuyên gia UNWTO dự báo du khách quốc tế trong toàn năm 2020 sẽ giảm từ 70 đến 75%. Trong bối cảnh này, ngành du lịch toàn cầu sẽ trở về mức độ của 30 năm trước, với việc giảm 1 tỷ lượt khách và doanh thu du lịch quốc tế “bốc hơi” 1,1 nghìn tỷ USD. Tổn thất doanh thu trong ngành du lịch vì Covid-19 này có thể khiến GDP toàn cầu thiệt hại tới 2 nghìn tỷ USD.

Châu Á và Thái Bình Dương, khu vực đầu tiên chịu tác động của đại dịch Covid-19 và là khu vực có mức độ hạn chế đi lại cao nhất cho tới nay, đã giảm 82% lượng du khách trong 10 tháng đầu năm 2020. Khu vực Trung Đông giảm 73% lượng du khách, trong khi châu Phi giảm 69%. Du khách quốc tế cả ở châu Âu và châu Mỹ giảm 68%.

Cụ thể, châu Âu ghi nhận mức giảm lượng du khách ít hơn với 72% và 76% lần lượt trong tháng 9 và tháng 10 so với các khu vực khác trên thế giới, sau sự phục hồi ngắn ngủi trong các tháng cao điểm mùa hè là tháng 7 và tháng 8. Mặc dù vậy, theo báo cáo cập nhật của cơ quan thống kê châu Âu (Eurostat) hôm 26-11 cho hay, ngành công nghiệp du lịch của châu Âu chỉ phục hồi một phần nhỏ dù các đường biên nội khối đã được mở lại từ hồi mùa hè. Từ tháng 1 đến tháng 8, số đêm lưu trú của du khách tại các khách sạn, khu nghỉ dưỡng, cắm trại tại châu Âu chỉ đạt 1,1 tỷ, giảm 50% so với cùng kỳ năm ngoái.

Sự bùng phát trở lại của Covid-19 trong toàn khu vực đã buộc các quốc gia châu Âu thiết lập lại các biện pháp hạn chế đi lại. Tuy nhiên, châu Âu vẫn là khu vực có nhiều điểm đến nhất trên thế giới nới lỏng các hạn chế đi lại, chủ yếu là các nước thành viên Schengen. Tính đến ngày 1-11, 91% điểm đến tại châu Âu đã nới lỏng các hạn chế nhằm thu hút khách trở lại.

Mới đây, việc Anh thông báo phát hiện biến thể mới của virus SARS-CoV-2 có khả năng lây lan nhanh hơn và dễ lây nhiễm ở trẻ nhỏ khiến gia tăng nguy cơ xuất hiện làn sóng lây nhiễm thứ ba, nhiều quốc gia ở châu Âu đã tái áp đặt các biện pháp giãn cách xã hội nghiêm ngặt trong kỳ nghỉ cuối năm, nhiều lễ hội truyền thống bị hủy bỏ, các điểm vui chơi, giải trí đông người bị đóng cửa.

Châu Á và Thái Bình Dương tiếp tục ghi nhận mức giảm du khách gần 100% trong tháng 9 và tháng 10 do việc đóng cửa biên giới liên tục ở Trung Quốc và các điểm đến chính khác trong khu vực.

Châu Mỹ đã có sự cải thiện dần dần kể từ tháng 6 với lượng khách quốc tế giảm tương đối thấp hơn cho đến tháng 10. Điều này là do sự mở cửa trở lại của nhiều điểm đến trong khu vực, bao gồm cả các quốc đảo nhỏ đang phát triển ở Caribe.

Dữ liệu về chi tiêu du lịch quốc tế tiếp tục phản ánh nhu cầu đi du lịch nước ngoài rất yếu. Tuy nhiên, một số thị trường lớn như Mỹ, Đức và Pháp đã có dấu hiệu phục hồi trong những tháng gần đây. Hơn nữa, nhu cầu du lịch nội địa tiếp tục tăng ở một số thị trường, bao gồm cả Trung Quốc và Nga.

Xu hướng mới lên ngôi

Việc các biên giới đóng cửa đã khiến chính phủ các quốc gia tập trung khuyến khích người dân đi du lịch trong nước nhằm giảm gánh nặng khó khăn cho ngành du lịch. Đáng chú ý, nhiều quốc gia châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Thái Lan,.. đã tung ra nhiều gói kinh tế nhằm kích cầu du lịch.

Ngày 14-9 trong bản báo cáo tóm tắt về Du lịch và Covid-19: “Hiểu về Du lịch nội địa và đánh giá những cơ hội từ du lịch nội địa”, UNWTO nhận định, với tốc độ phục hồi nhanh hơn du lịch quốc tế, du lịch nội địa sẽ tạo cơ hội cho cả các quốc gia phát triển và đang phát triển vực dậy sau các tác động kinh tế và xã hội từ đại dịch Covid-19.

Bộ Văn hóa và Du lịch Trung Quốc cho hay, trong quý 3-2020, lượng khách du lịch tại các điểm đến hạng A trên toàn Trung Quốc đạt khoảng 70% so với cùng kỳ năm ngoái và số lượng khách tại một số điểm du lịch địa phương cũng gần bằng cùng kỳ năm trước.

Không may mắn như thị trường Trung Quốc, Nhật Bản đã phải dừng chương trình kích cầu du lịch trong nước “Go To Travel” hôm 15-12 do số ca Covid-19 tăng cao trở lại. Hàn Quốc cũng buộc phải tái áp dụng các biện pháp giãn cách xã hội, đóng cửa các điểm du lịch trong dịp nghỉ cuối năm do Covid-19 bùng phát mạnh.

Năm 2020, du lịch thế giới cũng chứng kiến sự bùng nổ của các tour thực tế ảo. Thời gian giãn cách xã hội càng làm gia tăng nhu cầu trải nghiệm các điểm du lịch mà thực tế đang bị đóng cửa do Covid-19.

Mặc dù không hoàn toàn giống với việc tận mắt nhìn thấy Nàng Mona Lisa hoặc tự mình leo tới các đỉnh núi, nhưng một số điểm đến xa xôi và phổ biến nhất trên thế giới đã tạo thư viện hình ảnh và video trực tuyến, cũng như các chuyến tham quan ảo 360 độ cho phép bạn hầu như khám phá các bảo tàng, phòng trưng bày, các kỳ quan thế giới và thậm chí cả các công viên quốc gia.

Trong năm qua, với công nghệ hiện đại, dù chỉ cần ngồi tại nhà, mở các trang web của The New York Times, AirPano, Google và Panoramas,.., du khách cũng có thể thăm quan bảy kỳ quan mới của thế giới như Vạn Lý Trường Thành, thành phố cổ Petra, đền Taj Mahal, Đấu trường La Mã, Machu Picchu,… thậm chí có thể nhìn thấy kỳ quan cuối cùng của thế giới cổ đại — Kim tự tháp Giza.

Trong những năm gần đây, Google đã kết hợp với hơn 2.500 bảo tàng nghệ thuật để số hóa các phiên bản có độ phân giải cao của hàng triệu tác phẩm nghệ thuật, giúp công chúng được tiếp cận với nhiều tác phẩm có giá trị mà không cần phải tới tận bảo tàng, đặc biệt trong bối cảnh giãn cách xã hội nhằm ngăn chặn Covid-19.

Công nghệ số cũng tạo ra hàng loạt tour thực tế ảo độc đáo tưởng chừng như khó có thể thực hiện như leo núi ảo, khám phá thế giới hoang dã, thủy cung, các sa mạc, thác nước nổi tiếng thế giới, và thậm chí là du hành ngoài không gian.

Đại dịch Covid-19 đã làm thay đổi thói quen du lịch của du khách toàn thế giới. Khi các đường biên giới bị đóng cửa, người dân ưu tiên lựa chọn các điểm đến gần nhà, các chuyến trải nghiệm nội địa với sự hỗ trợ kích cầu từ chính phủ. Xu hướng kỳ nghỉ tại chỗ “stay cation” lên ngôi ở tất cả các quốc gia. Người dân cũng hướng tới các chuyến du lịch về với thiên nhiên, nơi có không gian rộng, thoáng hợp với xu hướng giãn cách xã hội.

Các biện pháp bảo đảm sức khỏe và an toàn nhằm phòng tránh covid-19 được đặt lên hàng đầu của tất cả chuyến đi dù gần hay xa. Du khách cũng ưu tiên lựa chọn các tour có chính sách hủy chuyến an toàn trong bão Covid-19 khó lường. Covid-19 cũng khiến du khách ở khắp mọi nơi thay đổi thói quen lựa chọn cách đặt tour, đặt phòng. Thay vì lập kế hoạch dài hơi cho các kỳ nghỉ, du khách trong mùa Covid-19 ưu tiên đặt tour, nơi lưu trú vào phút chót bởi tính chất bất ổn của đại dịch Covid-19.

Chặng đường dài để hồi phục

Cơn bão Covid-19 một năm qua đã cuốn đi những “con số biết nói” về sự phát triển của ngành du lịch thế giới. UNWTO dự báo trong các kịch bản mở rộng cho giai đoạn 2021-2024 rằng, sự phục hồi sẽ chỉ xuất hiện vào nửa cuối năm 2021. Tuy nhiên, để du lịch thế giới hồi sinh về mức của năm 2019 có thể mất từ 2,5 năm đến bốn năm.

UNWTO dự báo, việc công bố vaccine Covid-19 và bắt đầu tiêm chủng được kỳ vọng sẽ dần dần nâng cao niềm tin của người tiêu dùng. Đồng thời, ngày càng nhiều điểm đến đang nới lỏng hoặc dỡ bỏ các hạn chế về du lịch. Theo nghiên cứu mới nhất của UNWTO, tỷ lệ các điểm đến bị đóng cửa đã giảm từ 82% vào cuối tháng 4 năm 2020 xuống 18% vào đầu tháng 11 (tính theo tỷ lệ khách quốc tế).

Song Tổng thư ký Pololikashvili nhận định, ngay cả khi những tin tức về vaccine Covid-19 làm gia tăng lòng tin của du khách, vẫn còn cả một chặng đường dài để ngành du lịch toàn cầu hồi phục.

UNWTO tiếp tục yêu cầu các quốc gia thành viên cần tăng cường các nỗ lực để mở cửa các biên giới an toàn trong khi hỗ trợ các doanh nghiệp và việc làm trong ngành du lịch.

Tổng thư ký UNWTO nhấn mạnh: “Một cách tiếp cận phối hợp để nới lỏng và dỡ bỏ các hạn chế đối với việc đi lại bất cứ khi nào có thể là điều cần thiết. Điều này sẽ không chỉ mở ra các điểm đến du lịch một lần nữa, mà các quy tắc rõ ràng và sự nhất quán giữa các quốc gia sẽ đi một chặng đường dài hướng tới việc xây dựng lại niềm tin trong du lịch quốc tế và nâng cao niềm tin của người tiêu dùng”.

Mặc dù 2020 là một năm “sóng gió”, nhưng đây được coi là thời điểm để ngành du lịch toàn cầu nhìn nhận lại những điểm yếu trong vận hành và làm mới mình như áp dụng công nghệ, thực hiện các quy định bảo đảm an toàn dịch tễ trước, trong và sau các chuyến đi, nâng cao nhận thức về sự hợp tác, ứng phó giữa các quốc gia để nới lỏng hạn chế an toàn và có trách nhiệm,…Như người đứng đầu Tổ chức du lịch của Liên hợp quốc nói, 2021 sẽ là một năm quan trọng để tái khởi động ngành du lịch, nhưng chỉ khi tất cả tiếp tục hợp tác và hành động.