"Đo" mức độ đổi mới sáng tạo ở địa phương

Trên thế giới, hiện có Bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) đánh giá dựa trên 80 tiêu chí. Với Việt Nam, các chỉ số được lựa chọn theo cấu trúc của Bộ chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu nhưng chỉ chọn 51 chỉ số để phù hợp với các địa phương. Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy, PII được kỳ vọng sẽ là công cụ để mỗi tỉnh, thành phố xác định rõ điểm mạnh, yếu và yếu tố tiềm năng, điều kiện cần thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Năm 2022 là năm đầu Bộ Khoa học và Công nghệ thử nghiệm xây dựng và đánh giá bộ chỉ số đối với 20 địa phương. Kết quả cho thấy, Hà Nội dẫn đầu với điểm số cao nhất là 61.07 điểm. Tiếp theo là Đà Nẵng 56.69 điểm, xếp thứ 2; Thành phố Hồ Chí Minh 52.27 điểm, xếp thứ 3; Quảng Ninh 49.97 điểm, xếp thứ 4 và Hải Phòng 47.61 điểm, xếp thứ 5.

Sau khi đánh giá kết quả thử nghiệm, các chuyên gia tiếp tục cập nhật thay đổi chỉ số thành phần cho phù hợp. Việc điều chỉnh các chỉ số đổi mới sáng tạo toàn quốc cũng tương tự như cách Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu thực hiện hằng năm, nhằm phù hợp bối cảnh phát triển kinh tế-xã hội. Thí dụ gần đây, Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu đưa chỉ số phát triển sản phẩm số hoặc sản phẩm sáng tạo trên môi trường số trở thành một trong chỉ số đầu ra quan trọng để đánh giá chỉ số mỗi quốc gia. Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn quốc của Việt Nam cũng sẽ cân nhắc một số chỉ số đầu vào như trường đại học, nhân lực nghiên cứu hoặc nguồn lực doanh nghiệp để phù hợp với các địa phương.

Trong quá trình xây dựng, Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới đã hỗ trợ về kỹ thuật chuyên môn về khung lý thuyết, khung chỉ số và chỉ số thành phần; đồng thời đào tạo chuyên gia về phương pháp, mô hình, kỹ thuật tính toán và kiểm định kết quả phân tích, quy trình xây dựng bộ chỉ số bảo đảm theo đúng chuẩn quốc tế.

Ông Trần Văn Nghĩa, Phó Giám đốc Học viện Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ), đơn vị xây dựng và triển khai bộ chỉ số cho biết, Hà Nội có những số liệu vượt trội so với các tỉnh, thành phố khác, thí dụ số lượng đơn đăng ký bảo hộ sáng chế cao hơn. Hà Nội có nhiều lợi thế về điều kiện kinh tế, tập trung các trường đại học, viện nghiên cứu, các khu công nghiệp, công nghệ cao. Tuy nhiên, bảng xếp hạng chỉ ra các điểm yếu của Hà Nội thông qua một số chỉ số xếp hạng thấp như: Chi cho giáo dục; cơ sở hạ tầng chung; tỷ lệ trường THCS, THPT có đào tạo STEM/STEAM.

Theo Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội Nguyễn Hồng Sơn, thông qua số liệu về đo lường, đánh giá từ bộ chỉ số, Hà Nội có được tầm nhìn tổng thể, đa ngành, đa lĩnh vực về năng lực đổi mới sáng tạo của địa phương. Hà Nội có thể nhận diện được các vấn đề cần chú trọng để chỉ đạo, điều hành trong việc xây dựng và thực hiện các biện pháp, giải pháp thúc đẩy phát triển dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực đổi mới sáng tạo.

Đến nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đã báo cáo Chính phủ việc triển khai đánh giá trong năm 2023 ở phạm vi toàn quốc. Khung chỉ số sẽ được xây dựng mang tính tương đồng hơn để phù hợp điều kiện, tiềm lực địa phương. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ hướng dẫn và hỗ trợ các địa phương tìm hiểu phương pháp, cách tính toán, ý nghĩa của các chỉ số xếp hạng và cách thức thu thập, cung cấp thông tin phục vụ đánh giá, xếp hạng.

Các chuyên gia kỳ vọng, thông qua bộ chỉ số sẽ phản ánh được bản chất các hoạt động và loại hình đổi mới sáng tạo đa dạng ở các địa phương, chỉ ra được các điểm mạnh, điểm yếu của từng địa phương về đổi mới sáng tạo, từ đó, giúp địa phương đưa ra các mục tiêu và theo dõi được tiến bộ trong quá trình thực hiện, trở thành công cụ theo dõi, đánh giá hữu ích cho chính quyền địa phương về các nỗ lực cải thiện năng lực và kết quả đổi mới sáng tạo.